Al Gore, Kofi Annan, topfilosofen en hun avonturen op de Tilburgse campus

Een verjaardag moet je vieren, ook als je universiteit bent. Maar hoe doe je dat? Niet in een kring met koffie en taart, wel met visite. Liefst grote namen om rond te rijden in de zegekar van de jarige: topfilosofen, of voormalige wereldleiders en Nobelprijswinnaars. En als hoog bezoek op visite komt, is Univers er al 60 jaar bij.

Top Secret! Vanwege het derde lustrum van de filosofiefaculteit komt Jürgen Habermas op 27 januari 1994 een dag op werkbezoek. Niemand mag het weten, op een selecte groep Habermas-kenners na. De Duitse filosoof houdt niet van drukte en gedoe. ‘In Utrecht werd hij ooit voor een besloten voordracht uitgenodigd, maar bij aanvang geconfronteerd met een gehoor van honderden ‘filosofie-toeristen’. Habermas mijdt sindsdien Utrecht,’ meld Univers in het verslag van de bijeenkomst.

We lezen dat de eisen hoog waren. ‘Elke deelnemer moest Faktizität und Geltung minimaal éénmaal gelezen hebben. Bovendien moesten ze zich gedurende langere tijd met Habermas’ werk bezig houden.‘ En dan nog: filosoof Harry Kunneman, die Habermas min of meer in Nederland introduceerde, mocht er niet bij zijn, ‘omdat hij er opvattingen op nahoudt die nogal afwijken van de Duitser.’

Habermas-kenners worden letterlijk een dag lang teruggeworpen in de schoolbanken

Toch zat er tussen de wijze, grijze en Habermasminnende profs en onderzoekers één afwijkende gast: Roland Enthoven, filosofiestudent en studentmedewerker van Univers. In zijn verslag over die dag wordt de ballotage uitgebreid beschreven, maar niet hoe hij er zelf doorheen kwam.

Misschien in ruil voor zijn stilte, en geen primeur in de krant plaatsen over het verwachte hoge bezoek? Of toch uit waardering voor het hoge filosofische niveau van de Universberichtgeving en de wens om deze bijeenkomst achteraf nog met zoveel mogelijk mensen te delen?

Terug in de schoolbanken

Hoe dan ook kunnen we nu lezen dat de hooggeleerde Habermas-kenners vanaf negen uur ’s ochtends in CZ 103 ‘letterlijk een dag lang worden teruggeworpen in de schoolbanken’. Zeven van hen hebben extra huiswerk gedaan en voor de gelegenheid een eigen paper geschreven over het nieuwe Habermas-boek vanuit hun eigen specialisme.

Het aanwezige keurkorps van Habermas-kenners krijgt tijdens de sessies wel van de man zelf wel de waarschuwing dat ze het belang van filosofie vooral niet moeten overschatten. De wijsbegeerte is niet het middel om alle wetenschappelijke kennis te ontsluiten, maar kan filosofen hooguit helpen bepaalde zaken duidelijk te maken.

‘Dews neemt me dat kwalijk (Dews is een Engelse filosoof die in de zaal zit en ietwat ongemakkelijk lacht), maar ik verzet me tegen de zogenaamde ‘sleutelfunctie’ van de filosoof,’ aldus Habermas.

Grote inktvis

Drie jaar later verloopt het bezoek van een andere topfilosoof aan de universiteit toch geheel anders. In juni 1997 houdt de Franse filosoof Jacques Derrida drie dagen hof op Tilburg University vanwege zijn nieuwe boek Politiques de l’amitié, met in zijn kielzog tal van nationale en internationale filosofen. Dit keer mengt filosofiestudent en Univers studentmedewerker Leon Heuts zich tussen het publiek om reacties op het boek en de man te vernemen.

Derrida is ondefinieerbaar door het gekrioel van vele armen die naar alle kanten grijpen

Over de politiek van vriendschap kan de Tilburgse filosoof Gido Berns wel wat vertellen. Hij blijkt een ‘cher ami’, van de Franse filosoof. Hij heeft hem al in de jaren ’70 leren kennen, toen hij lid werd van de vakbond voor filosofen die door Derrida is opgericht.

Berns noemt het boek ‘Poliep-achtig’. ‘Daarmee niet alleen het boek, maar ook Derrida zelf typerend. Want de Franse filosoof heeft wel iets van een grote inktvis, ondefinieerbaar door het gekrioel van vele armen die naar alle kanten grijpen,’ schrijft Univers-verslaggever Heuts.

Verrek

Het bezoek van Derrida blijkt ook interessant voor niet-filosofen. Bedrijfseconoom Niels Noorderhaven is fan. Hij vertelt hoe hij bij een bepaalde economische theorie op zijn klompen kon aanvoelen dat er iets niet klopte, maar zijn vinger er niet kon opleggen. Tot hij Derrida las, eerst voor de lol, ‘maar geleidelijk aan dacht ik: ‘Verrek, is dit ook niet aan de hand in het boek dat in mijn eigen onderzoek een centrale plaats inneemt?’

Dankzij Derrida ontdekt hij de fout in het boek. ‘Dat is de haarscheur die door het werk loopt. Door daarop te slaan, valt het boek uiteen.’ Derrida helpt door de retoriek van een tekst heen te prikken, dat kan bevrijdend werken, zegt Noorderhaven.

Nobelprijzen

Het volgende lustrum van de Faculteit Wijsbegeerte (nu onderdeel van de Tilburg School of Humanities and Digital Sciences) is ook weer een aanleiding voor hoog bezoek. Zeer hoog. Vanwege die verjaardag krijgt Kofi Annan, secretaris-generaal van de VN, een eredoctoraat van de universiteit. Annan heeft het er maar druk mee, een jaar eerder moest hij al naar Noorwegen om de Nobelprijs voor de Vrede in ontvangst te nemen.

‘We hoeven niet bekeerd te worden door een Amerikaanse milieu-evangelist’

Annan is niet de enige Vredesprijswinnaar die Tilburg bezoekt. In 2007 komt de voormalig Amerikaanse vicepresident Al Gore op verjaarsvisite. Hij houdt een lezing ter ere van de 83^ste Dies Natalis van de universiteit.

Met zijn global warming waarschuwingsdocumentaire An Inconvenient Truth won Gore een Oscar en de Nobelprijs voor de Vrede. We moeten duurzamer leven en denken, is dan ook de boodschap van zijn lezing.

Milieu-evangelist

Niet echt nieuws voor sommige luisteraars, blijkt uit het verslag in Univers. En dat zegt ook hoogleraar Economische psychologie Fred van Raaij: ‘Ik bewonder Al Gore om zijn redenaarstalent, maar de inhoud van zijn rede was al bekend. En wie in de aula moest nog overtuigd worden van het belang van het terugdringen van de CO2-uitstoot? Nederland en Europa hoeven niet bekeerd te worden door een Amerikaanse milieu-evangelist.’

Toch zijn er genoeg enthousiast reacties, omdat Gore het zo goed kan vertellen. ‘Waren alle presentaties maar van deze kwaliteit. Of het nu getraind is, in scène gezet, het maakt mij weinig uit. Hij pakte het publiek en dat telt,’ zegt hoogleraar Econometrie Marcel Das vol bewondering. En hoogleraar Sociale psychologie Christel Rutte verzucht: ‘Ik heb werkelijk met tranen in mijn ogen in de aula gezeten. Wat een spreker! Zijn lezing was een les in retorica.’

_Advertentie.