Botox als basisbehoefte: is dit het nieuwe normaal?

Het aantal cosmetische ingrepen neemt toe. Minder rimpels, vollere lippen en geen hangende oogleden: wordt dit het nieuwe normaal? Anne-Mette Hermans, universitair docent bij Tranzo, doet onderzoek naar cosmetische ingrepen. ‘Het lichaam wordt steeds meer gezien als een project.’

Een spuitje botox hier, een ooglidcorrectie daar, cosmetische ingrepen vliegen ons om de oren. Misschien (nog) niet in je directe omgeving, maar wel op televisie en sociale media. Het moet allemaal mooier en daardoor grijpen sommigen naar cosmetische behandelingen.

Voor wie het zich nog afvroeg: ja, er is wel degelijk een toename in cosmetische behandelingen de afgelopen jaren. Hoewel duidelijke cijfers uit Nederland ontbreken, zijn er volgens wetenschapper Anne-Mette Hermans wel statistieken die aantonen dat er sprake is van een toename. Zo wijst ze op een onderzoek van Trouw dat aantoont dat het aantal cosmetische klinieken tussen 2013 en 2023 is vervijfvoudigd. 

Ook wereldwijd liegen de cijfers er niet om. Zo laat de International Society of Aesthetic Plastic Surgery (ISAPS) zien dat er in 2024 naar schatting 17,5 miljoen chirurgische behandelingen werden uitgevoerd, denk aan een borstvergroting of liposuctie. Daarnaast werden er ook nog 20,5 miljoen niet-chirurgische behandelingen, zoals botox of fillers uitgevoerd. Dat is een toename van 40% ten opzichte van 2020.

De invloed van cosmetische procedures

Nu vraag je je misschien af, wat voor invloed heeft deze toename op onze maatschappij? Volgens Hermans kunnen we deze vraag beter omdraaien: wat zegt onze maatschappij over deze toename? Want die maatschappij, gekenmerkt door consumptie en neoliberaal gedachtegoed, is onlosmakelijk verbonden met de normalisering van cosmetische ingrepen. ‘Het lichaam wordt steeds meer gezien als een project waar je in moet investeren, en waar je ook verantwoordelijk voor bent,’ legt Hermans uit.

Bij die verantwoordelijkheid hoort ook schuld. Heb je rimpels of dikke wallen? Dan is dat een keus: immers, je kunt daar nu iets aan veranderen. Het liefst zonder dat mensen zien dat er aan je gesleuteld is. ‘Er ligt veel nadruk op het verkrijgen en behouden van ‘natuurlijke’, jeugdige schoonheid. Maar het bestrijden van ouderdom, een geheel natuurlijk fenomeen, heeft ook iets onnatuurlijks.’

Natuurlijke schoonheid

Cosmetische chirurgie hoeft niet meer te gaan over borsten die als granaatappels door shirts prikken of lippen die bijna je neusbrug aanraken, het kan er ook ‘natuurlijk’ uitzien. Daarmee speelt de industrie steeds meer met het concept natuurlijke schoonheid. Hermans: ‘Want wat is eigenlijk nog natuurlijke schoonheid? Dat er niets aan je lichaam gedaan mag zijn, of dat het niet zo lijkt?’

En die vervagende grenzen, daar maakt de industrie handig gebruik van. Wanneer is iets een schoonheidsproduct, behandeling of een cosmetische ingreep? ‘Het assortiment wordt steeds verder opgerekt, wat bijdraagt aan de normalisering. Het begint vaak laagdrempelig, met niet-chirurgische ingrepen. En als je dan toch in zo’n schoonheidssalon bent, kun je er voor niet al te veel geld en in een mum van tijd nog botox bij laten zetten,’ legt Hermans uit.

Sociale media en botox

Op sociale media is die normalisering goed zichtbaar. ‘Uit onderzoek blijkt dat de bereidheid om cosmetische ingrepen te laten doen stijgt, als mensen influencers volgen die ook behandelingen laten doen. Een kanttekening is wel dat mensen die met uiterlijke schoonheid bezig zijn, mogelijk eerder dat soort influencers gaan volgen.’

Worden cosmetische behandelingen dan echt het nieuwe normaal? Daar hoeven we ons nog geen zorgen over te maken. Uit onderzoek van Hermans onder jongeren tussen de 18 en 25 jaar blijkt dat 75 procent van deze jongeren geen botox zou willen, ook niet als ze weten dat het veilig en gratis is.

Life in plastic, it’s fantastic

‘Maar je kunt je wel afvragen waar het omslagpunt ligt,’ vertelt Hermans, ‘want als meer mensen dadelijk botox hebben, dan versterkt dat de normalisering. En wanneer wordt ‘normaal’ ook normatief? Dan kan het zijn dat mensen verwachten dat je dingen aan jezelf laat doen.’

Voorlopig is het nog niet zo ver, maar misschien is onze toekomst wel plastic fantastic.