Studiedrugs: strak staan en studeren

Ritalin is een vermeend wondermiddel voor ADHD’ers. Maar ook studenten zonder ADHD schijnen het steeds vaker te gebruiken als studiedrugs. Klopt dit beeld, werkt het en wat zijn de gevaren? We spraken een student en een onderzoeker en namen uiteraard zelf ook de proef op de som.

Je hebt nog zeven dagen tot dat belangrijke tentamen; crunchtime. Vol goede moed haal je het boek uit de verpakking. Dit is jouw moment. Studeren? Laat me niet lachen, je gaat dit boek helemaal kapot lezen. Over twee dagen ligt dit boek met koffie bevlekt en met geknakte rug op je bureau zijn laatste adem uit te blazen. Je ziet jezelf al grijnzend de tentamenzaal binnen kuieren, lachend om iedereen met een mindere voorbereiding. De sukkels.

Vijf minuten later zit je in een leunstoel in de tuin. Zonnebril op, pilsje in je hand. Dat studeren komt later wel. Je hebt nog een week. Je kunt ook helemaal niet studeren zonder dat er druk op de ketel staat. Morgen is vroeg genoeg.

Enkele dagen later zit je in de stress. Het is zes uur ’s avonds en het tentamen is morgenochtend om kwart voor negen al. Je hebt niets gedaan. Déjà vu? Je sjokt naar het koffiezetapparaat en zet een pot koffie zo sterk dat de vloeistof het midden houdt tussen kaarsvet en nutella. Daarmee moet je de nacht wel doorkomen. Je hebt net je boek opengeslagen als je huisgenoot aanklopt: “Ga je vannacht doorhalen? Ik heb nog wel iets voor je…”

Hij tovert een klein wit pilletje te voorschijn. Gelijk schieten flarden van de film Limitless door je hoofd: is dit de wonderpil die opeens het volledig potentieel van het menselijk brein ontgrendeld? Dat je net als Bradley Cooper binnen twee jaar president van Amerika bent? Nee, dit is ritalin, iets heel anders.

Mensen met ADHD kunnen zich dankzij het medicijn ritalin beter concentreren. Mensen zonder ADHD gebruiken het ook om zich beter te concentreren, een soort hyperconcentratie. In Amerika is het gebruik van ritalin onder studenten aanzienlijk: sommige studies rapporteren een gebruik van rond de dertig procent.  In de Verenigde Staten is ritalin gedefinieerd als een klasse II-drug: een drug met een erkende medische waarde, maar met een hoge kans op verslaving of misbruik.

Over het gebruik in Nederland is minder bekend. Het illegale gebruik onder studenten is bevestigd, maar over de exacte aantallen tast men nog in het duister. In de Verenigde Staten komen de studenten aan de medicamenten via vrienden die ritalin legaal op recept krijgen. Wanneer zij niet alle pillen op maken, worden ze aan vrienden weggeven of voor een zacht prijsje verkocht. Zo kwam ook Bas, student aan de economische faculteit in Tilburg, aan de pilletjes.

Bas kan zich vinden in de bovenstaande anekdote. Zijn eerste ervaring met de studiedrug was vergelijkbaar: “Ik kwam er mee in aanraking via een huisgenoot. Hij zag dat ik in de stress zat voor tentamens die ik per se moest halen en hij zei dat hij ‘nog wel iets voor me had’. Dat was de eerste keer dat ik ritalin gebruikte. Ik heb toen van half zes ’s avonds gestudeerd tot mijn tentamen om kwart voor negen en mijn tentamen gehaald.”

De huisgenoot van Bas had een vriend die ADHD had en dus legaal aan ritalin kon komen. Het overschot werd onder zijn vrienden gedistribueerd. Bas had altijd moeite met thuis studeren, maar met een pil op was het een ander verhaal: “Ik had tunnelvisie, was gefocust. Normaal kan ik niet thuis studeren: er is daar te veel afleiding in de vorm van televisie of de Xbox. Met een pil op verdwijnt de afleiding en kan ik zes uur non-stop studeren.”

Maar werkt ritalin nu eigenlijk wel op de hersenen van mensen zonder ADHD? Recent onderzoek van de universiteit van Brussel toonde aan dat het niet concentratieverhogend werkt op mensen zonder ADHD. Ritalin had alleen een placebo-effect: puur psychologisch. Andere onderzoeken bestrijden dit, maar zeggen wel dat ritalinslikkers tunnelvisie krijgen en niet meer creatief kunnen denken, maar met de brute concentratiekracht problemen oplossen.

Naast een onbewezen werking, heeft ritalin ook nog een scala aan bijwerkingen. Het IVO, het verslavingsonderzoeksinstituut, noemt verminderde eetlust als een van de voornaamste bijeffecten. Daarnaast is er kans op slapeloosheid, maagpijn, dufheid, duizeligheid en een verhoogde bloeddruk en hartslag. Maar dat is nog niet alles: oneigenlijk ritalin gebruik kan zelfs psychosen of manieën veroorzaken. Daarnaast bestaat er ook de kans dat je verslaafd raakt aan het spul.

Bijwerkingen, een onbevestigde werking en verslavingsrisico; het kan Bas weinig schelen. Hij heeft geen last van de neveneffecten en zegt:“Volgens mij is het placebo-effect nooit onomstotelijk vastgesteld.” Hij voegt lachend toe: “Misschien heb ik wel ADHD, maar is dat nooit gediagnosticeerd. Ik heb er veel aan tijdens de tentamenperiodes. Het is geen wondermiddel. Ik word er niet slimmer door, het helpt me alleen te concentreren wanneer ik het goed kan gebruiken. “

De hoge druk is vooral aan zichzelf te wijten: “Ik ben een langstudeerder, dat moet toch genoeg zeggen? Dat ik de nacht van te voren aan mijn tentamens begin, laat wel zien dat ik geen topstudent ben. Als ik goed zou plannen, zou dat de druk verminderen en hoef ik de pilletjes niet te gebruiken. Het is ook niet zo dat ik het elke tentamenperiode gebruik. Ik denk ook niet dat ik er verslaafd aan kan raken: soms gebruik ik het niet en gaan de tentamens me ook gewoon goed af. Het is niet dat ik het nodig heb om mijn tentamens te halen. Ik word wel nog gewoon moe, maar dan zet ik gewoon een pot koffie. Als ik mijn huisgenoten dan tegen het lijf loop, kijken ze me wel raar aan. Ik ben dan zo geconcentreerd bezig met koffie zetten dat ik geen beweging te veel maak.”

De naam ‘Bas’ is gefingeerd. Halverwege juni komen honoursstudenten van de Rijksuniversiteit Groningen met een onderzoek dat het gebruik van ritalin en andere cognitieve versterkers onder studenten in Nederland definitief in kaart moet brengen.

‘Teleurstellende ervaring’

In het kader van ‘participerende journalistiek’ nam uw verslaggever uiteraard ook een pilletje.

Ik at het pilletje – verkregen via onze bron Bas – na het avondeten. Al snel begon ik de matrix te zien. De stoelen en het bureau bestonden uit nullen en eentjes. Mijn laptop was een kakofonie van codes. Ik sloeg een boek open en de letters stonden allen in de rij om gretig opgezogen te worden door mijn brein op steroïden.

Tot zover de romantisering van ritalin gebruik. In werkelijkheid werd ik er moe van en kreeg hoofdpijn. Ik kon me heel goed concentreren – dat wel – maar had niet de focus om me lange tijd tot iets te zetten. Als proef redigeerde ik een tekst. Ik kwam er sneller doorheen dan normaal, maar had niet de indruk de tekst op te willen vreten; er ín te duiken. De letters op mijn beeldscherm waren te klein. Ik was druk en had totaal geen focus. Mijn tv stond op de achtergrond aan, maar die heb ik halverwege uit moeten zetten – te veel prikkelingen. Aan het einde van de tekst kreeg ik ontzettende hoofdpijn en moest sloten water drinken om niet uitgedroogd te raken. Om nog maar te zwijgen over mijn brandende ogen: knipperen deed ik nauwelijks.

Tegen half elf  – 3,5 uur na consumptie – was de koek helemaal op. Even daarna dook ik mijn bed in, vermoeider dan normaal. Het leek wel of het medicijn tegen ADHD mij juist een vorm van ADHD gaf. Ik kon me nergens meer op concentreren en elk bron van geluid was er een te veel. Kortom, geen aangename ervaring. Dit kwam wellicht door de hoge dosis die ik genomen had; een heel pilletje, in plaats van een halve.

Ritalin: het werkte wel degelijk, maar op andere manieren dan verwacht.

_Advertentie.