In memoriam Joop Hettema
Op zondagnacht 21 augustus overleed Joop Hettema (1934-2016), emeritus hoogleraar Persoonlijkheidsleer en Psychodiagnostiek. Vlak na de voltooiing van zijn derde boek The Evolution of Personality werd Joop getroffen door een hartaanval waarna hij overleed.
Joop werd in 1971, nog maar 36 jaar oud, benoemd bij de toenmalige, juist opgestarte, Subfaculteit Psychologie als Hoogleraar Persoonlijkheidsleer en Psychodiagnostiek. Hij was voorzitter van de vakgroep met die naam en heeft ook nog een aantal bestuursfuncties (o.a. decaan van de Faculteit Sociale Wetenschappen) bekleed. Als zodanig stond hij mede aan de basis van het bijzondere karakter van de Tilburgse psychologie-opleiding.
Op 4 juni 1999 hield hij zijn afscheidsrede getiteld “Vallen en opstaan. Over brokken maken als voorbeeld van faalgedrag”.
Binnen zijn vak was Joop een aanhanger van het interactionisme, dat zich afzette tegen het idee dat alleen stabiele persoonlijkheidstrekken van belang zijn als voorspellers van gedrag. Volgens het interactionisme kan gedrag veel beter voorspeld worden als men kenmerken van de specifieke situatie mede in aanmerking neemt.
Joop’s levenswerk was zijn project “Persoonlijkheid en adaptatie”, waarvoor hij ook een grote subsidie verwierf van, wat destijds ZWO, thans NWO, was. Aan dit project zijn drie boeken verbonden, waarvan het laatste dus pas zeer onlangs is verschenen. Verder zijn er acht proefschriften uit voortgekomen. Vermeldenswaard is nog dat van deze acht promovendi er maar liefst vier (Van Heck, Geenen, Lensvelt en Vingerhoets) later ook hoogleraar zijn geworden.
Samen met, onder andere, Wim Hofstee, Jan Strelau, David Magnusson, en niet in het minst ook Guus van Heck heeft Joop zich ingezet voor de verdere ontwikkeling van de persoonlijkheidspsychologie, niet alleen in Nederland, maar ook op Europees niveau. Het eerste Europese congres over persoonlijkheid werd, mede door hem, in Tilburg georganiseerd en daaruit is mede het European Journal of Personality, waarvan Guus van Heck de eerste chief-editor was, ontstaan.
Ik herinner me Joop vooral als een integer mens en wetenschapper, hij was eigenzinnig, creatief, en zeer gedreven, en vooral ook iemand die de complexiteit niet schuwde. Hij was misschien ook wel wat stug, afstandelijk, waardoor het voor hem makkelijker was om kritisch te zijn, maar waardoor hij ook een imago had van moeilijk benaderbaar. Wellicht heeft dat er toe bijgedragen dat zijn werk misschien niet de aandacht kreeg die het verdiende. Het is eigenzinnig, niemand kan er zich echt heel goed in herkennen, en het is vooral niet alleen erg gedegen maar evenzeer erg ingewikkeld.
Joop was zelfs tot op hoge leeftijd behoorlijk sportief (roeien, zeilen, op de ski’s, badminton, maar ook kaarten) en ontegenzeglijk had hij ook een bepaalde trots en wilde hij ook graag daarin de beste zijn en winnen. Hij liet niet graag zijn zwaktes zien. Maar aan de borreltafel kon hij ook erg gezellig zijn, relativeren, en maakte hij indruk met mooie verhalen en grappen.
Met Joop verliezen we een man die grote verdiensten heeft gehad voor de psychologie, in het bijzonder de persoonlijkheidsleer.
Tekst: Ad Vingerhoets
In onderstaand filmpje vertelt Joop meer over zijn leven.
Advertentie.
