Leenstelsel: De doos van Pandora

Nee, deze column gaat niet over Donald Trump die vanaf volgende week met één druk op de knop een oorlog kan ontketenen. Ook in Nederland opent zich langzaamaan een doosje waarvan we de inhoud niet kennen. Blijkens de cijfers is het leenstelsel al een eerste stap, maar er zijn steeds meer tekenen die erop wijzen dat studeren aan een universiteit voor minder mensen toegankelijk gaat worden.

Na de invoering van het leenstelsel is het aantal studenten van niet-westerse afkomst, met ouders met lagere inkomens en uit kwetsbare milieus sterk afgenomen. Dat afdoen als leenangst is naïef. Juist studenten uit dat soort milieus weten vaak wat de gevolgen van leningen kunnen zijn.

Selectie

Was het daar maar bij gebleven. Maar vanaf dit jaar bestaan er geen lotingsstudies meer. Zij zijn vervangen door studies waar wordt geselecteerd aan de poort. Dat gebeurt vreemd genoeg op basis van methodes die niet wetenschappelijk zijn onderbouwd: het is niet aangetoond dat motivatiebrieven of selectiegesprekken een voorspeller van een succesvolle studieloopbaan zijn. Bovendien, zo blijkt uit onderzoek, vallen ook hier vaker studenten van niet-westerse afkomst en uit lagere milieus vaker af.

Niet alleen afkomst, ook geld speelt een rol bij die decentrale selectie. Meer en meer studenten volgen peperdure cursussen die hen moeten voorbereiden op de selectie. Minister Bussemaker kwam zoals zo vaak tijdens de afgelopen vier jaar niet verder dan een lippendienst aan toegankelijkheid.

Vier- tot achtduizend euro collegegeld

De Utrechtse rector magnificus Bert van de Zwaan deed deze week ook nog maar eens een duit in het zakje. Wie in zijn interview met NRC tussen de regels doorlas zag namelijk dat hij niet enkel voorstander is van selectie aan de poort, maar ook geen tegenstander is van een forse verhoging van de collegegelden. Hij vermoedt dat we in Nederland gemakkelijk kunnen uitkomen op een collegegeld tussen de vier- en de achtduizend euro. ‘Wat betekent een investering van 30.000 euro in je toekomst als je erin gelooft? En als je er niet in gelooft, moet je het niet doen. Dat is de redenering in de Verenigde Staten,’ zegt hij in de krant.

En daar haalt hij precies het verkeerde voorbeeld aan. Juist in de Verenigde Staten is die Doos van Pandora geopend – en niet die van Trump. Daar bedraagt de student loan debt inmiddels bijna anderhalf biljoen, meer dan tien procent van het Amerikaanse bruto nationaal product. Studeren op een goede universiteit is nauwelijks nog betaalbaar voor studenten uit normale gezinnen, zonder de rest van hun leven met een grote schuld te zitten.

In de Verenigde Staten kiezen inmiddels steeds meer staten voor een on-Amerikaanse oplossing: overheidsingrijpen. North Dakota besloot bijvoorbeeld 61 procent meer te besteden aan hoger onderwijs om grotere studentenschulden te voorkomen. Het is te hopen dat we in Nederland ook inzien dat 27 procent minder geld per student in 15 jaar genoeg is. Het is tijd voor ingrijpen, voor het te laat is.

_Advertentie.