De Verenigde Staten van Victor Vlam

Met Trump in het Witte Huis heeft alumnus Victor Vlam genoeg te doen. De jonge Amerika-kenner geeft in de media tekst en uitleg bij de fratsen van de Amerikaanse president. Want wat bezielt de machtigste man op aarde? “Volgens mij weet hij zelf ook niet goed wat hij doet.”

Victor Vlam weet niet wat hij meemaakt. Al twee weken heeft hij het rustig. Weinig radio- en televisieoptredens, geen krantenredacties aan de lijn, hij heeft weer eens tijd voor zichzelf. De reden: Trump houdt zich koest. Voor het eerst sinds zijn presidentschap. Even geen rellen, lompe tweets, pikante ontslagen of diplomatieke ontploffingen. “Ongekend,” zegt Vlam. “Onder Obama heerste er een soort kalmte, die is onder Trump volledig verdwenen. Sinds zijn aantreden als president van Amerika is de ene bosbrand nog niet gedoofd of de volgende begint al. Een groot verschil.”

We zitten in een café met uitzicht op het Centraal Station van Rotterdam. Door een plotselinge stortbuibui zetten voorbijgangers het op een rennen en gaan de straten glimmen. All Stars en Nike’s stampen door de plassen; waar je ook bent in Nederland, Amerika is nooit ver weg. Ja, het gedrag van Trump baart hem zorgen, zegt Vlam, maar het bezorgt hem ook lekker veel werk. Als Amerika-kenner wordt de 33-jarige alumnus van Tilburg University vaker dan ooit door de media gevraagd om tekst en uitleg te komen geven over een land dat sneller richting de afgrond lijkt te bewegen dan de wereld kan bevatten.

Vlam voerde in 2008 en in 2012 campagne voor Barack Obama en leerde zo de Amerikaanse politiek van binnenuit kennen. Maar hij was ook aanwezig bij de campagnes van Donald Trump en Hillary Clinton. Amerika kwam voor het eerst op zijn pad toen hij acht jaar oud was. Het gezin Vlam verhuisde toen naar de staat New York, waar ze net buiten de grote metropool neerstreken, omdat de vader van Victor een aanstelling kreeg bij de Verenigde Naties.

Wat was jouw eerste indruk van Amerika?

“Het deed me denken aan een derdewereldland. Ik weet nog dat we reden over wegen met gaten erin, langs grauwe en vervallen gebouwen, en dat ik dacht: waar zijn we beland? Het was zo’n groot verschil met Nederland, waar de publieke voorzieningen op orde zijn en je amper zichtbare armoede hebt. Amerika is het machtigste land ter wereld, dat klopt, en we zijn gewend geraakt aan de filmbeelden van een glanzend Manhattan waar het geld tegen de plinten klotst. Maar tegelijkertijd is Amerika een land waar ontzettend veel armoede heerst en de inwoners vaak aan hun eigen lot worden overgelaten. Denk eens aan orkaan Katrina in New Orleans en de nasleep daarvan. Hoe moeizaam de hulp op gang kwam, hoe lang het duurde voordat de getroffen delen van de stad weer enigszins bewoonbaar werden. Schrijnende taferelen voor een supermacht.”

“Amerika deed me denken aan een derdewereldland”

Heb je die kloof tussen arm en rijk met de loop der jaren zien verkleinen of juist niet?

“Nee, die is alleen maar groter geworden. En ik verwacht dat die kloof onder Trump ook blijft groeien.”

Hoe was het om ineens in Amerika te wonen?

“Lastig. Het cultuurverschil is toch wel groot. De scholen zijn er bijvoorbeeld veel strenger, de maatschappij is individualistischer. En preutser! Ik weet nog dat ik op high school een spreekbeurt moest geven en dat ik ervoor had gekozen om een pleidooi te houden voor gelegaliseerde prostitutie. Want ja, je bent een Nederlander of je bent het niet hè? Er werd met grote ogen naar me gekeken, dat was toch echt niet de bedoeling. Maar ik genoot er wel van, ik vond het toen al leuk om debat te voeren en daarbij een beetje te provoceren.”

Is dat nodig, provoceren, als je een scherp debat wil voeren?

“Provoceren is misschien niet het goede woord, je moet een beetje willen prikkelen. Maar wel om mensen naar de inhoud te leiden, want daar draait het om.”

Je hebt de campagnes van Trump en Clinton op de voet gevolgd. Hoe kijk jij tegen de debatcultuur in Amerika aan?

“Die is erg oppervlakkig en draait vooral om one-liners en aanvallen op de tegenstander. De inhoud is echt ondergeschikt, of eigenlijk compleet afwezig. Het publieke debat wordt in Amerika ook veel minder als een politieke plicht beschouwd.”

Begint de Nederlandse debatcultuur op de Amerikaanse te lijken?

“Er is wel een verharding aan het optreden die voor een groot gedeelte in werking is gezet door mannen als Geert Wilders en Thierry Baudet. Die zijn vooral uit op provocatie en aandachttrekken met pakkende one-liners, een echt debat voeren ze niet. Je ziet dat andere politici daarin gedeeltelijk meegaan in een race om in de schijnwerpers te blijven. Een schadelijke ontwikkeling. Maar tegelijkertijd is er in Nederland nog een zee van ruimte voor het politieke debat, veel meer dan in Amerika. Vraag is alleen wat je ermee doet. Wat mij betreft mag het allemaal een stuk inhoudelijker en mag de kiezer dit ook eisen van politici. Die moet geen genoegen nemen met holle frasen, hoe mooi ze ook klinken, en eisen dat politici met een doordacht verhaal komen. Daar ligt een plicht voor de kiezer. Want dat wordt weleens vergeten: een democratie is niet alleen een recht, maar ook een plicht.”

Je hebt twee perioden in Amerika gewoond. De tweede keer woonden jullie in Virginia. Een heel andere staat dan New York.

“Klopt. Conservatiever, terughoudender, veel meer een plattelandsmentaliteit. Wat dat betreft sta ik niet echt te kijken van de rellen in Charlottesville (ligt in Virginia, red.). Maar weet je wat gek was? Toen we weer terugkeerden naar Nederland, moest ik bijna net zo hard aan de Nederlandse cultuur wennen als dat ik eerst aan de Amerikaanse moest wennen. Op de middelbare school maakte ik ineens kennis met het fenomeen tussenuren. Dat docenten je zomaar een paar uur ‘los’ rond laten lopen, dat zou in Amerika echt ondenkbaar zijn. Nederland kwam ineens heel vrijzinnig op me over.”

Je studeerde rechten in Tilburg en ontwikkelde je daarna tot Amerika-kenner. Hoe kwam je in de media terecht?

“Het meehelpen met de campagne van Obama gaf me een uniek inkijkje in de Amerikaanse politiek en maatschappij. We moesten veel flyeren in zwarte wijken, omdat Obama daar veel kiezers kon winnen die normaal niet stemden. Het wantrouwen waarmee je daar als blanke wordt benaderd is echt enorm. Het was niet altijd makkelijk, maar ik heb daar veel geleerd. Terug in Nederland merkte ik dat ik door die ervaring steeds vaker gevraagd werd om mijn visie op Amerika uiteen te zetten. Ik begon ook met het publiceren van artikelen in kranten. Langzaam begon het balletje te rollen.”

Nog even over Trump: zit er een strategie achter zijn geschreeuw?

“Er zijn commentatoren die dat beweren. Dat Trump ervoor kiest bewust verwarring te zaaien, zodat hij er vervolgens in het rumoer ongezien met de buit vandoor kan gaan. Alleen: ik heb nog geen buit gezien. Alles wat Trump doet is uiterst inefficiënt en onproductief. Ik ben dus bang dat hij niet echt een strategie heeft en gewoon niet zo goed weet waar hij mee bezig is.”

“Alles wat Trump doet is uiterst inefficiënt en onproductief”

Moeten we daarom bang voor hem zijn?

“De kans dat Trump in een vlaag van verstandsverbijstering een kernoorlog met Noord-Korea aangaat lijkt mij echt miniem. Maar er is een ander gevaar, dat eigenlijk veel groter en onzichtbaarder is, en dat heeft met de teloorgang van de democratie zelf te maken. Trump heeft in Amerika een proces van democratic backsliding in gang gezet. Beetje bij beetje breekt hij de democratie af. Door de media te hinderen in hun werk, door alternative facts te publiceren, door iedereen te ontslaan die hem niet bevalt, de rechterlijke macht te beschimpen, en ga maar door. Dat proces van democratic backsliding treedt overigens ook in Europa op. Kijk bijvoorbeeld naar Polen. In plaats van kernwapens kunnen we beter onze democratische verworvenheden in de gaten houden. Een president zou nooit de eigen rechtsstaat mogen ondermijnen.”

Je woont nu in Rotterdam, zie je jezelf ooit terugkeren naar Amerika?

‘Om er weer te wonen, bedoel je? Nee. Ik vind het een machtig mooi land, maar kijk er liever van een afstandje naar. Amerikanen zijn mij te individualistisch.”

En wat vinden Amerikanen van Nederlanders?

“Niet al te veel, eigenlijk. Maar ze worden wel helemaal wild van stroopwafels. Dus als je naar Amerika gaat, neem dan een pak stroopwafels mee. Zo maak je vrienden.”

Advertentie.

Bekijk meer recent nieuws

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Blijf op de hoogte. Meld je aan voor de nieuwsbrief van Univers.