Dutchbat-veteranen verwerken ervaring op het podium

Een indringende voorpremière in de Black Box over Dutchbat-veteranen met post-traumatische stress werd gisteravond georganiseerd door studievereniging Complex en Academic Forum.

Een teckel zwemt in bad met duizend hongerige piranha’s. Omstanders kijken, maar doen niet. Terwijl de teckel wordt aangevallen, loopt de badmeester met tegenzin naar het bad. Hij weet dat hij geen geweld mag gebruiken, hooguit mag hij met z’n vingertje wijzen naar de bloeddorstige vissen en ze lief vragen of ze willen ophouden. De meester stapt het bad in en al snel wordt hij ook gebeten. Hij probeert de teckel te redden maar de pijn is ondraaglijk. Terwijl hij het bad uitklimt en tegen zijn werkgever zegt ‘ik heb het geprobeerd’, wordt het hondje doodgebeten.

Met deze metafoor voor de Bosniëoorlog begint de voorstelling. De drie hoofdrolspelers, Stephan Mertens, Antoon van de Wiel en Raymond Braat zijn zelf oorlogsveteranen en waren onderdeel van Dutchbat III, het Nederlandse bataljon dat in 1992 -1995 voor de Verenigde Naties de vrede moest bewaren in Bosnië. Bewapend met een KKW (een ‘Klein kabouter wapen’ of ‘klein kaliber wapen’) met slechts 60 patronen, stonden zij tussen de Bosnische moslims en de Serviërs in. “Je kan in je eentje gek worden, maar je kan ook als heel land gek worden, oorlog noemen we dat,” zegt Antoon.

Eenmaal terug in Nederland gaat het slecht met de militairen. Sterke drank bij het ontbijt, vier uur per dag in de sportschool en agressieproblemen. Ze krijgen het er gratis bij van Defensie. Stephan en zijn vriendin hebben het zwaar. Op een dag belt ze de 24-uurslijn van Defensie: ”Mevrouw, weet u wel dat het Pasen is? Belt u na het weekend maar eventjes terug.”

Hoewel de hoofdrolspelers militairen zijn en geen acteurs, is de performance toch levensecht. De woede, wanhoop en verdriet die zij vertonen op het podium komen recht uit het hart. Onoverwonnen emoties, ze zijn er na vijfentwintig jaar nog altijd. Of zoals de vriendin van Stephan zegt: “De oorlog in Bosnië is misschien voorbij, maar hier staat ‘ie nog als een razende neushoorn in de woonkamer.”

Ook Raymond heeft het zwaar na zijn uitzending. Wanneer het ook hem allemaal te veel wordt belt ook hij Defensie op en krijgt te horen dat: “Een fietsenmaker ook niet klaagt als hij wat bandjes moet plakken.” Na jarenlang steggelen en honderden therapiesessies komen de drie veteranen met psycholoog Prisca van der Mullen en theaterproducent Boy Jonkergouw op het idee om een voorstelling te maken van hun verhaal. Raymond: “Juist door steeds weer die gebeurtenissen op deze manier te ‘beleven’, kunnen wij het een plekje geven en het enigszins verwerken.”

Vanaf 5 juli speelt de voorstelling ‘Met open ogen’ in de theaters.

_Advertentie.