Gele hesjes protesteren tegen doorgeschoten neoliberalisme

In Parijs laten de ‘gele hesjes’ een spoor van vernieling achter. Waar komt deze woede vandaan? “Er moet een verhaal komen dat niet alleen de eigen groep aanspreekt,” zegt hoogleraar sociologie Peter Achterberg.

Al wekenlang gaan de ‘gele hesjes’ in Frankrijk de straat op. Deze beweging van boze burgers begon op sociale media, als een protest tegen de verhoging van brandstofprijzen. Inmiddels is het uitgegroeid tot een serieuze aanklacht tegen een uit de hand gelopen neoliberalisme dat de armen armer maakt en de rijken rijker. Afgelopen weekend vielen er honderden gewonden en vier doden, toen Parijs het toneel werd van een guerrillaoorlog. Auto’s werden omvergeduwd en in brand gestoken, winkels werden geplunderd en in de Arce de Triomphe onthoofdden demonstraten een beeld van Napoleon en sloegen een gat in het beeld van Marianne, symbool van de Franse republiek.

De Franse regering heeft de prijsverhoging van brandstof met zes maanden uitgesteld, maar de protesten voor de komende weekenden zijn al aangekondigd. Hoogleraar sociologie Peter Achterberg doet onderzoek naar wantrouwen tegen instituties en weet een ding zeker: de Fransen zijn het beleid van president Emmanuel Macron helemaal beu.

De gewone man of vrouw pikt het niet meer.

“Als jij een baan hebt waarvan je net kan rondkomen terwijl arbeid naar het buitenland gaat en de accijnsen weer worden verhoogd, dan komt er een moment dat je het beu bent. En de beuk erin gooit.”

Waar gaat het mis?

“Alleen economische verschillen verklaren dit niet. Het gaat eerder om een moreel verhaal. In de jaren vijftig waren er ook enorme verschillen tussen rijk en arm. Maar je ging naar de kerk en kwam elkaar daar tegen. Er was meer binding, mensen geloofden in God en andere zaken die voor iedereen hetzelfde waren. Er was een gedeeld verhaal dat iedereen aan elkaar bond. In Westerse landen is dit weggevallen. Daardoor begrijpen mensen elkaar niet meer en pikken ze niets meer van elkaar.”

En de elite heeft dus ook geen goed verhaal meer?

“Het kan best dat je iets doorvoert wat mensen niet leuk vinden. Maar zij moeten wel kunnen zeggen: oké, ik vind het niet leuk, maar het is nodig. Als de binding tussen de elite en Jan met de pet weg is, zoals bij Macron, dan wordt het moeilijk.”

In Amerika is de ongelijkheid nog groter, maar daar wordt geen stad geplunderd.

“Daar hebben de verliezers van de globalisering op Trump gestemd, in de hoop dat er iets verandert. Hij heeft beloofd voor ze op te komen.”

Hoe kunnen volk en elite weer tot elkaar komen?

“Politici zouden om te beginnen kunnen stoppen met polariseren. Er zit geen compromis meer in, het is tegenwoordig een alles of niets mentaliteit. Als de een de baas is, wordt alles van de ander afgeschaft. Dat maakt het heel lastig om iets gemeenschappelijks te vinden. En als politici het al niet vinden, kan je ook niet verwachten dat er in de samenleving iets makkelijk op te lossen valt. Er moet een verhaal komen dat niet alleen de eigen groep aanspreekt.”

Is dit het begin van een revolutie die alles verandert?

“Instituties die verbonden zijn met de elites worden gaandeweg aangepakt. De rechtsstaat, het bedrijfsleven, de wetenschap, politiek en media. Daar is veel onvrede over. Al hebben bestaande systemen een enorm absorberend vermogen. Van onderop krijg je die niet zomaar omver.”

In Nederland hoeven we nog niet bang te zijn voor woedende menigtes?

“De Brexit is ook een opstand van mensen uit de periferie. Alles wat in Europa gebeurt, kan ook in Nederland gebeuren. Het hoeft niet, maar dat het nog niet gebeurd is, zie ik als een toevalligheid. Op Twitter plaatsen mensen half revolutionaire teksten over het migratieverdrag met Marrakesh, er stond een vrouw te schreeuwen in de Tweede Kamer. De snelweg wordt geblokkeerd door Friezen en als een rechter zegt dat dat niet mag, breekt bijna een revolte uit.”

Toch gaan er nauwelijks Nederlanders de straat op, terwijl ook zij de dupe zijn van een doorgeschoten neoliberalisme

“We hebben een hele grote middenklasse. Mensen die het echt heel slecht hebben, zijn er niet zoveel. Als je een koophuis hebt, kan je de revolutie wel uitroepen, maar je moet zorgen voor je spullen. Het is makkelijker als je niks hebt. Dan kan je meer winnen en minder verliezen.”

_Advertentie.