Zorgverzekeraars kunnen stijgende kosten moeilijk beteugelen

Zorgverzekeraars kunnen stijgende kosten moeilijk beteugelen

Marktwerking moest zorgen voor betere en goedkopere zorg. Uit het promotieonderzoek van Suzanne Ruwaard blijkt dat dit moeilijker te realiseren is dan gedacht. “Verzekeraars kunnen niet bij elke huisarts of GGZ-instelling langsgaan.”

Het lijkt iets uit de vorige eeuw, toch is de collectieve ziekenfondsverzekering pas in 2006 vervangen door de individuele zorgverzekering. De zorg is sindsdien onderworpen aan marktwerking, onder andere om stijgende zorgkosten en lange wachtlijsten aan te pakken. Sindsdien kunnen mensen bijvoorbeeld jaarlijks overstappen naar een andere zorgverzekeraar.

Er zijn drie door de overheid gereguleerde markten gecreëerd. Namelijk die tussen verzekeraar en patiënt (zorgverzekering), tussen zorgaanbieder en patiënt (zorgaanbod), en tussen verzekeraar en zorgaanbieder (inkoop van zorg). Suzanne Ruwaard heeft voor haar promotieonderzoek de laatste markt onder de loep genomen. Ze ging na hoe het stelsel functioneert, en of het inderdaad leidt tot kostenverlaging en kwaliteitsverbetering.

Kwaliteit van zorg

Om de situatie in Nederland beter op waarde te kunnen schatten, keek Ruwaard over de grens. Een lichtend voorbeeld is de Amerikaanse verzekeraar Blue Cross Blue Shields. “Zij hebben de kosten afhankelijk gemaakt van de kwaliteit,” zegt Ruwaard. “Als de zorgaanbieder goed presteert, wordt die daarvoor beloond.” Wordt er met het ziekenhuis bijvoorbeeld een totaalbudget van honderdduizend euro voor een jaar afgesproken, en zijn de daadwerkelijke kosten negentigduizend euro, dan mag een ziekenhuis de besparing van tienduizend euro houden, mits er goede kwaliteit geleverd wordt. “Het echt vernieuwende is dat ze die tienduizend euro verdelen op basis van de kwaliteit van zorg.” Ziekenhuizen die goed presteren, krijgen een groter deel van de koek.

In Nederland kunnen zorgverzekeraars ook zo te werk gaan, maar dat doen ze niet. Bij de contracten die gesloten worden, wordt doorgaans gekozen voor een plafondafspraak of een aanneemsom. “Het idee was om doelmatig in te kopen. Kwaliteit is echter lastig te definiëren en te meten.” Er zijn bovendien wel kwaliteitsindicatoren in de contracten opgenomen, en de rol van kwaliteit neemt toe, maar is vooralsnog klein.

Maatwerk

Met maatwerk kan de kwaliteit van zorg verbeterd worden, maar daar hangt een prijskaartje aan. Er moet daarvoor onderhandeld worden, en dat is al snel tijdrovend en dus kostbaar. Ruwaard zag dat zorgverzekeraars eerder geneigd zijn om met partijen boven een bepaald omzetniveau om tafel te gaan. “Als het marktaandeel beperkt is zal de verzekeraar er eerder voor kiezen de inkoop per telefoon of e-mail te laten verlopen” Dat is wel zo pragmatisch: “Verzekeraars kunnen niet bij elke huisarts of GGZ-instelling langsgaan, dan zou de zorgpremie flink stijgen. Ergens moeten ze een lijn trekken.” Bovendien vraagt ze zich af hoeveel het zou opleveren om meer maatwerk te leveren.

Patiënten hebben mogelijk ook invloed op de kwaliteit van zorg, aangezien ze vaak zelf een zorgaanbieder kunnen kiezen. Ziekenhuizen die goed presteren trekken wellicht meer patiënten dan andere ziekenhuizen, wat over de hele linie een stimulans is om goede zorg te leveren. Ruwaard onderzocht hoe dat zit voor cataract patiënten in Nederland in de periode 2006-2011. Ze zag dat vooral afstand een rol speelt, mensen kijken hoe ver het reizen is naar een ziekenhuis. “Er was maar één ziekenhuis dat er qua kwaliteit bovenuit stak en meer patiënten aantrok,” zegt Ruwaard. “Bij de ziekenhuizen daaronder hadden de kleinere kwaliteitsverschillen nauwelijks impact.”

De zorgmarkt werkt volgens Ruwaard vrij goed, maar niet zoals voorzien. Zorgverzekeraars kunnen minder sturen op kwaliteit en kosten dan gedacht werd. Het is ook niet alleen maar een kwestie van financiële afspraken, het is een heel proces. “Er komt veel meer bij kijken. Er worden bijvoorbeeld volumerestricties gelegd op bepaalde behandelingen, en de verzekeraar gaat vaak tussentijd langs om te bespreken hoe het gaat.” De zorg mag dan onderworpen zijn aan marktwerking, de overheid blijft een grote rol spelen bij het verbeteren van die markt, zegt Ruwaard. Door druk uit te oefenen op het systeem om de betaalbaarheid ervan te garanderen, en kwaliteit op de agenda te blijven zetten.Proefschrift: Purchasing healthcare. Beyond getting the financial incentives right.

Promovenda: Suzanne Ruwaard (1988) studeerde Economics: Industrial Organization aan de Universiteit van Amsterdam (UvA) en Health Economics aan de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR). Ze werkte als onderzoeksassistent op de economieredactie van de Volkskrant. Na haar promotie is ze als kwaliteitsadviseur begonnen bij het Prinses Máxima Centrum.

Promotor: Johan Polder (TiU, RIVM)

Co-promotores: Rudy Douven (EUR, CPB) en Jeroen Struijs (LEI, RIVM)

Bekijk meer recent nieuws

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Blijf op de hoogte. Meld je aan voor de nieuwsbrief van Univers.