De werknemer als wegwerpproduct

Bedrijven staan om arbeidskrachten te springen, maar investeren onvoldoende in menselijk kapitaal. Deze paradox van de huidige arbeidsmarkt stond centraal tijdens de zesde editie van de Cobbenhagen Summit.

Het Brabantse bedrijfsleven en de wetenschap kwamen dit jaar bij elkaar in de gerenoveerde LocHal aan de Spoorzone, waar de openbare bibliotheek is gevestigd. De Tilburgse burgemeester Theo Weterings was aanwezig en sprak van het ‘Centre Pompidou’ van Tilburg. Ook de catering bracht Parijs dichterbij, maar geen misverstand: het onderwerp was serieus.

Ondanks de digitale en machinale revolutie hebben bedrijven veel meer goede mensen nodig. Geschikt personeel vinden is, om met inleider Sylvester Eijffinger namens de Cobbenhagen Summit te spreken, als ‘zoeken naar een speld in een hooiberg’. Sommige bedrijven gaan failliet omdat ze niet kunnen leveren door personeelstekort. De vraag is wel hoe dat komt. Is het simpelweg omdat de mensen er niet zijn? De academici wezen erop dat overheid en bedrijfsleven zich moeten afvragen welke hand zij er zelf in hebben gehad. Hebben werknemers en werklozen wel voldoende zorg en aandacht gekregen?De veronderstelling is vaak dat Nederlandse arbeidskrachten het maar al te goed hebben, maar economisch historicus Bas van Bavel schroomde niet om dat beeld in twijfel te trekken tegenover captains of industry, CEO’s en entrepreneurs in de zaal. We denken dat we sinds de Tweede Wereldoorlog allemaal steeds rijker zijn geworden, werkgevers én werknemers, maar dat ‘evenwichtsdenken’ is een mythe. In realiteit stroomde het kapitaal vooral één richting uit en zijn de lonen sinds de jaren ’70 slechts gecorrigeerd voor de inflatie.

De echte welvaartsgroei dateert van de periode daarvoor, aldus Van Bavel. Toen kwam het kapitaal nog ten goede aan infrastructuur, scholing en de opbouw van de welvaartstaat. De laatste decennia zien we dat kapitaal zich vooral bij het kapitaal voegt. De arbeider, om het even wat de kleur is van zijn of haar boordje, kan hier steeds minder tegen beginnen. Instituties die voor hem opkwamen, erodeerden. Globalisering maakt kapitaal vluchtig en de concurrentiepositie van arbeid slecht.Arbeidsmarktonderzoeker Ton Wilthagen vulde aan dat het probleem op de arbeidsmarkt niet zomaar als een ongelukkig ‘natuurverschijnsel’ is te beschouwen. “Er is geen absolute krapte, we hebben op dit moment een onbenut arbeidspotentieel van 1,2 miljoen mensen. We zijn te weinig zuinig op menselijk kapitaal. Wat doen we met die mensen wat betreft ontwikkeling? Niks! Nederland wijkt daarin enorm af van landen die op ons lijken.”

Ook werknemers worden te vaak gereduceerd tot wegwerpproduct. Het meest duidelijk is dat volgens Wilthagen te zien bij flexwerkers: “Nederland is kampioen flexschilbouwen. Het is deze groep die aantoonbaar het minste toegang heeft tot scholing. De instituties kennen deze mensen niet. De flexmarkt is heel flexibel, maar op een laagwaardige manier.”

“De flexmarkt is heel flexibel, maar op een laagwaardige manier”

Het devies van Wilthagen is om naar potentie te kijken en meer te investeren in opleiding. “Je moet mensen updaten.” Dat geldt ook voor werknemers met een vaste baan. Die krijgen doorgaans cursussen aangeboden om hun huidige werk vandaag beter te doen, maar ze moeten ook scholing krijgen voor werk dat ze geschikt maakt voor de dag van morgen.

Gelukkig zijn er zeker in Brabant ook voorbeelden te vinden die hoopvol stemmen voor de toekomst als ze de noodzakelijke institutionele verankering kunnen krijgen. Wilthagen verklapte alvast een resultaat uit nog niet gepubliceerd en langlopend onderzoek naar het werkgelegenheidsplan van Philips. Dat plan bestaat sinds 1982 en leidt niet alleen op tot banen bij Philips, maar sluist mensen ook door naar andere bedrijven. Een daverend succes in vergelijking met een soortgelijke groep mensen die niet dit programma volgde: “Een enorm verschil, die mensen blijven meer aan het werk en hebben ook betere banen.”Nog zo’n succesverhaal kwam van Frits van Eerd, CEO van Jumbo. Het Brabantse familiebedrijf kenmerkt zich niet alleen door een hele serie succesvolle overnames (van Super de Boer, C1000, Emté en La Place) en de ontwikkeling van nieuwe winkelconcepten, zoals de Food Market van Stappegoor. Het bedrijf realiseerde zich ook al vroeg dat personeel niet zomaar komt aanwaaien en dat zelf opleiden een oplossing kan zijn. De Jumbo Academy biedt volwaarde mbo en hbo-trajecten en groeide intussen uit tot een van de grootste mbo’s van Nederland.

Bekijk meer recent nieuws

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Blijf op de hoogte. Meld je aan voor de nieuwsbrief van Univers.