Verplicht verduurzamen: dwingen klimaatregels bedrijven tot actie?

Hoe beïnvloedt de strijd tegen klimaatverandering bestaande contracten van grote bedrijven? In haar masterscriptie onderzoekt voormalig rechtenstudent, Floor Coopmans, de juridische gevolgen van verduurzamingsplichten en de impact ervan op commerciële afspraken.

Waar gaat je scriptie over?

‘Ik heb mijn scriptie geschreven over de gevolgen van een eventuele verplichting voor een onderneming om haar CO2-uitstoot te verminderen, en wat dat betekent voor de contracten die zo’n onderneming al heeft lopen met andere partijen. Mijn interesse hiervoor ontstond door de twee grote klimaatzaken die Nederland de afgelopen jaren heeft gekend.

‘Eerst was er de uitspraak in de zaak van milieuorganisatie Stichting Urgenda tegen de Nederlandse staat, waarin de staat werd verplicht om haar uitstoot te verminderen. Kort daarna, in 2021, kreeg Shell de opdracht om haar CO2-uitstoot in 2030 met 45 procent te verminderen ten opzichte van 2019. Dat was een unieke zaak; nooit eerder was een bedrijf zo’n concrete CO2-reductieplicht opgelegd.

‘Dit zette mij aan het denken. Als een bedrijf zoals Shell gedwongen wordt om hard in te grijpen, misschien bepaalde bedrijfsactiviteiten moet afstoten of volledig moet verduurzamen, wat gebeurt er dan met de bestaande contracten? Kan Shell die afspraken dan nog wel nakomen? En zo niet: moet het bedrijf dan schadevergoeding betalen aan de wederpartij omdat ze hun afspraken niet meer kunnen nakomen?

‘Dit roept de bredere vraag op: hoe moet zo’n situatie juridisch gekwalificeerd worden binnen het Nederlandse recht? De regels lijken duidelijk: partij A moet partij B een schadevergoeding betalen bij contractbreuk, maar is het echt zo zwart-wit bij een situatie die zo complex en mondiaal is als klimaatverandering?’

Wat kwam er uit je onderzoek?

‘Mijn onderzoek toont aan dat een bedrijf, als het geconfronteerd wordt met een CO2-reductieplicht, niet zomaar kan zeggen: dit zag ik niet aankomen, dit kan mij niet worden toegerekend, er is sprake van overmacht of een onvoorziene omstandigheid.

‘In het geval van Shell is dat heel concreet. Uit de uitspraak van de rechtbank blijkt namelijk dat Shell al enkele decennia op de hoogte is van klimaatverandering, de gevaren ervan, en hun eigen aandeel daarin. Daarom is het voor Shell lastiger om te beweren dat ze zich niet bewust waren van de risico’s. Deze specifieke zaak is daarom een belangrijk voorbeeld in mijn scriptie.

‘Daarnaast heb ik ook aandacht besteed aan de ontwikkelingen op Europees niveau, zoals de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) en de Corporate Sustainability Due Diligence Directive (CSDDD). Dit zijn wetgevingen die grote ondernemingen verplichten om concreet te rapporteren over duurzaamheid, en om klimaattransitieplannen op te stellen die in lijn zijn met de doelstelling om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 graden Celsius.

‘Interessant is dat de CSRD en CSDDD niet alleen de onderneming zelf raken, maar ook haar ketenpartners en toeleveranciers. Dit betekent dat de hele supply chain van een bedrijf onder druk komt te staan om te voldoen aan de Europese duurzaamheidseisen.

‘De verantwoordelijkheid ligt vooral bij het grote bedrijf dat onder deze wetgeving valt, maar die bedrijven hebben vaak informatie nodig van hun ketenpartners om te kunnen rapporteren over de CO2-uitstoot in de toeleveringsketen. Dit vereist nieuwe contractuele bepalingen over hoe deze verantwoordelijkheid en de bijbehorende risico’s worden verdeeld.’

Wat voor risico’s zijn dat precies?

‘De risico’s zitten onder andere in de betrouwbaarheid van de informatie die wordt aangeleverd. Wie is verantwoordelijk als de informatie niet klopt? Is dat het kleinere bedrijf dat misschien niet de middelen heeft om alles goed te controleren, of moet de grote onderneming die verantwoordelijkheid dragen? De wetgeving zegt het laatste, maar in de praktijk is het afwachten hoe dit wordt uitgevoerd.’

Zijn er nog meer interessante dingen die je in je onderzoek bent tegengekomen?

‘Een interessante parallel die ik in mijn onderzoek heb getrokken, is die met de coronacrisis. Veel partijen konden hun contracten toen niet nakomen, bijvoorbeeld horecabedrijven die door de lockdowns nauwelijks inkomen hadden en hun huur niet meer konden betalen.

‘In dergelijke gevallen werd vanuit een solidariteitsgedachte vaak bepleit dat partijen opnieuw met elkaar in overleg moesten gaan om een redelijke oplossing te vinden. Soms werd er zelfs gesproken over een ‘share the pain’-verplichting, waarbij partijen de kosten en verliezen deelden.

‘Klimaatverandering is natuurlijk anders dan de coronacrisis, omdat bij klimaatverandering iedereen in meer of mindere mate verantwoordelijk kan worden gehouden. Maar ik denk dat de solidariteitsgedachte ook hier relevant kan zijn. Je zou kunnen pleiten voor een fifty-fifty-verdeling van de schade die ontstaat door CO2-reductieverplichtingen, omdat vaak ook de wederpartij CO2 uitstoot.

‘Maar er kunnen redenen zijn om af te wijken van deze verdeling, bijvoorbeeld als een bedrijf al lang wist dat het veel CO2 uitstootte en weinig heeft gedaan om dit te verminderen.’

_Advertentie.