Vrouwenmoord: hoe herken en stop je het?

In Nederland wordt elke acht dagen een vrouw vermoord. Hoe kun je ernstige vormen van partnergeweld herkennen en wat kan je eraan doen? Deze vragen stonden centraal tijdens het Studium Generale-symposium Licht op Femicide. Univers was erbij en zet de belangrijkste inzichten op een rij.

‘Sorry, lieverd. Ik wil dat niet doen, maar je maakt me zo kwaad als je dat zegt.’ ‘Die vriendinnen van jou zijn niet goed voor jou. Als je echt van me houdt, blijf je vanavond thuis.’ ‘Denk ook eens aan je kinderen en niet altijd aan jezelf.’ Met deze indringende uitspraken opent het symposium Licht op Femicide.

In de Black Box heerst donderdag 13 maart complete stilte. Het publiek kijkt ademloos naar een campagnefilm van Sterk Huis – een organisatie die zich inzet voor slachtoffers van huiselijk geweld en kindermishandeling – die de schrijnende dynamiek van intieme terreur, een ernstige vorm van partnergeweld, onthult.

Vrouwenmoord

Ilona Brekelmans, directeur van Sterk Huis, benadrukt de ernst van femicide. ‘Femicide is het opzettelijk doden van vrouwen.’ In veel gevallen is de (ex-)partner de dader en vaak is er een geschiedenis van huiselijk geweld. ‘Femicide kent geen religie, sociale klasse, opleidingsniveau of achtergrond. Onze opvang zit altijd vol met vrouwen uit alle lagen van de samenleving. Er is nooit een lege plek, en dat probleem is levensgroot,’ legt ze uit.

Patronen van controle en dwang door een partner beginnen vaak subtiel, licht Brekelmans toe. Bijvoorbeeld door het snel aangaan van diepe verbintenissen zoals samenwonen, trouwen of het krijgen van kinderen. Gedragsverandering is volgens haar een belangrijk alarmsignaal. ‘Iemand die gebukt gaat onder intieme terreur kan zich anders gaan gedragen: plots geen make-up meer dragen, zich terugtrekken of minder beschikbaar zijn voor sociale afspraken.’

Leven onder intieme terreur

Ervaringsdeskundige Ester Wijnen bevestigt deze dynamiek. Zij leefde vijftien jaar onder intieme terreur. ‘Mijn ex-man en ik spraken al snel over samenwonen, trouwden en kregen kinderen. Ondanks de ruzies waren er ook romantische momenten. De gewelddadige incidenten leken in eerste instantie slechts vervelende schaduwen te werpen over onze relatie.’

Ze herinnert zich enkele schrijnende momenten: ‘Tijdens een vakantie had ik ruzie met mijn man. Ik was zwanger, en hij duwde me zo hard dat ik met mijn buik voorover op straat viel. Ook ben ik meerdere keren achter de bank gedoken, bang dat hij mij zou raken met een antwoordapparaat dat hij door de woonkamer smeet.’

Na zeven jaar voelde Wijnen zich uitgeput en murw geslagen. Een klein lichtpuntje bracht verandering. ‘Een vriendin vroeg me mee naar een volleybaltoernooi. Omdat mijn ex-man dat weekend andere plannen had, kon hij me dat niet ontzeggen. Dat weekend vond ik mezelf weer een beetje terug. Ik ontmoette iemand die naar me luisterde.’

Toch lukte het haar lang niet om zich aan de situatie te ontworstelen: ‘Ik wilde weg uit de relatie, maar de angst voor de gevolgen verlamde me.’

Verandering

Voor Wijnen kwam het keerpunt in het voorjaar van 2020, toen haar jongste zoon achttien werd. ‘Het voelde als een last die van mijn schouders viel.’ Ze was toen al zestien jaar gescheiden van haar ex-partner. ‘Eindelijk durfde ik te denken: misschien kan ik mijn kinderen ooit vertellen over mijn ervaringen met hun vader. Ik schreef het van me af op LinkedIn: Ik ben slachtoffer van partnergeweld. Ik wilde het taboe doorbreken. Ook als hoogopgeleide vrouw met een goede baan kan je in een gewelddadige relatie terechtkomen.’

Brekelmans benadrukt dat het moment waarop een vrouw zich uit een giftige relatie probeert los te maken, het meest gevaarlijke is. ‘Juist dan is het risico op moord het grootst. Maar het is ook het enige moment waarop verandering mogelijk is. Dan is een vrouw het meest ontvankelijk voor hulp. Probeer je drie dagen later in te grijpen, dan kan het te laat zijn. Vaak zijn er dan al bloemen gegeven en excuses gemaakt.’

Wat kun je doen als je vermoedens hebt van partnergeweld? Brekelmans adviseert: ‘Laat niet los. Benoem de veranderingen die je ziet, zeg bijvoorbeeld: ‘Ik gun je dat je niet bang bent.’ Blijf in contact, vraag experts om advies en oordeel niet.’

Het symposium Licht op Femicide sluit aan bij een bredere bewustwordingscampagne in Tilburg voor het herkennen en aanpakken van geweld. Bij het Centraal Station staat momenteel een uitgebreide expositie, met de verhalen van dertien slachtoffers. Op 18 maart vindt een workshop plaats om straatintimidatie aan te pakken. Aanmelden kan hier.

_Advertentie.