Studenten schamen zich minder vaak voor geldzorgen

Studenten hebben vaak weinig te besteden. Hebben ze ook geldzorgen? En wat doet het met je als de rekeningen zich opstapelen? ‘Financiële problemen kunnen harder aankomen dan een klap tegen je kop.’

Achter in het keukenkastje staat nog een zak bonen uit je kerstpakket. Met een verpakking huismerkwraps zet je zo een maaltijd voor twee euro op tafel. Gelukkig wordt morgen het salaris gestort, al gaat een deel direct naar die openstaande Klarnarekening bij Bol. Een herkenbaar scenario voor veel studenten.

Studeren kost tijd en energie, waardoor werken vaak op een lager pitje staat. Voor uitwonende studenten tikt de huur iedere maand door, terwijl er ook nog gegeten en gedronken moet worden. Maar wanneer heb je simpelweg te veel geld uitgegeven aan kleding en bier, en wanneer heb je daadwerkelijk financiële problemen waaronder je gebukt kan gaan?

Financiële problemen

Hoogleraar Peter van der Velden, gespecialiseerd in mentale gezondheid en trauma, verricht ook onderzoek naar de effecten van financiële problemen. Er is volgens hem geen eenduidige definitie van financiële problemen. ‘Toch merken we in onderzoek dat wanneer mensen zelf aangeven dat ze geldzorgen hebben, dat veel zegt.’

Dan leven mensen meestal onder de Nederlandse armoedegrens (deze grens verschilt volgens het NIBUD per situatie. Voor een alleenstaande lag in 2023 de grens op 1.510 euro per maand met een huur van 590 en energielasten van 145).

Er zijn echter ook objectievere signalen dat een student financiële problemen heeft en daar mentaal last van heeft. ‘Moet je bijvoorbeeld telkens aan het eind van de maand lenen? Of heb je een schuld die je niet kunt afbetalen? Vooral als dit lang aanhoudt, kan dit zijn tol eisen,’ vult Van der Velden aan.

Chronische geldzorgen

Het effect van geldnood op de mentale gezondheid mag niet onderschat worden, volgens Van der Velden. ‘Geldgebrek kan voor mensen als een zwaardere belasting voelen dan een agressie-incident, zoals bedreigingen of een klap tegen je kop,’ legt hij uit. ‘Vooral als de financiële problemen chronisch zijn’.

Maar chronische geldzorgen, daar hebben studenten volgens Van der Velden minder vaak last van. En dat heeft te maken met de levensfase waarin ze zich bevinden. ‘Wie gaat studeren, kiest er bewust voor om tijdelijk minder geld te verdienen. Het is een investering in de toekomst, geen directe vorm van slachtofferschap.’

Later verdienen studenten doorgaans een stuk meer en kunnen ze eventuele schulden afbetalen. Pas wanneer er geen perspectief op verbetering is, wordt het problematisch. Voor een korte periode kun je besparen op boodschappen, je sportschoolabonnement opzeggen en minder uitgaan. Maar als dit structureel wordt, wordt het zwaar. Telkens afspraken moeten afzeggen vanwege geldgebrek confronteert je bijvoorbeeld keer op keer met je situatie.

‘Mensen met structurele geldzorgen staan ermee op en gaan ermee naar bed. Het beheerst dan hun leven. Dit komt voor bij zo’n 6 à 7 procent van de bevolking,’ legt Van der Velden uit. Specifieke cijfers voor studenten zijn er niet.

Daarnaast speelt schaamte een rol. Mensen met financiële problemen verzwijgen soms bijvoorbeeld dat ze naar de voedselbank gaan. Maar bij studenten is die schaamte vaak minder groot. Zij delen makkelijker dat hun geld op is, omdat veel leeftijdsgenoten in hetzelfde schuitje zitten.

Vangnet van vrienden en familie

En als het dan toch misgaat? Het hebben van een vangnet is cruciaal. ‘Als het erop aankomt, zijn er vaak mensen of middelen die kunnen helpen. Dat heeft een positief effect op de mentale gezondheid. Dit geldt niet alleen voor financiële problemen, maar voor vrijwel alle problemen die je kunt hebben. Een vangnet kan het verschil maken,’ zegt de onderzoeker.

Volgens Van der Velden is het wel belangrijk dat studenten zich realiseren dat ook andere groepen in de samenleving worstelen. ‘Studenten maken deel uit van een geprivilegieerde groep.’ Mensen met een hogere opleiding leven gemiddeld tien jaar langer en gezonder. ‘Ik wil hun problemen niet bagatelliseren, maar niemand heeft recht op een volledig zorgeloos leven. Problemen moet je in perspectief blijven plaatsen. Oók die studieschuld.’