Peter Sellars: Prikkelend en vaag

“The end of an era”, zei Nexus-directeur Rob Riemen. Zondagmiddag opende de aula van Tilburg University voor het laatst de deuren voor een Nexus-lezing. Het was de flamboyante Amerikaanse theaterregisseur Peter Sellars die een inmiddels meer dan twintig jaar oude traditie uitluidde.Het Nexus Instituut verlaat nog dit jaar de universiteit. Eind 2014 werd bekend dat Tilburg University het studiecentrum voor het Europese beschavingsideaal niet langer wil financieren. In zijn openingswoord spreekt directeur Rob Riemen nog even zijn teleurstelling uit over het feit dat de uni ook geen been zag in een International Nexus Academy, maar lijkt hij verder te berusten. Riemen bedankt Tilburg University voor twee decennia van fijne samenwerking.

Piekhaar en hippiebloes
Na een korte toespraak van cultuurwethouder Marcelle Hendrickx, is het podium voor Peter Sellars. Vergeet alle saaie lezingen c.q. obligate redevoeringen die je ooit hebt gezien in deze aula. Dit mannetje met piekhaar en hippiebloes is van zins om anderhalf uur lang te vlammen. Dat lukt maar ten dele.

Sellars’ lezing – van ‘lezen’ is trouwens geen sprake; alles gaat uit de losse pols – is getiteld Climbing the Razor-Path Mountain and Leaping Into Fire. Kern van het betoog: een alternatieve, niet-wetenschappelijke wijze van denken is nodig om menselijke netwerken opnieuw met elkaar te verbinden. Gezien het vuur waarmee Sellars het brengt, klinkt het een stuk minder vaag dan het is. Sellars kent genoeg trucjes om zijn publiek bij de les te houden. Zo is er die bulderende schaterlach, waarmee hij op totaal willekeurige momenten zijn betoog versiert. En er zijn de fraaie oneliners. “Niet-wetenschappelijke kennis- dat is het antwoord op de vraag hoeveel je van je oma houdt” zegt hij tijdens een verhandeling over het belang van filosofie en cultuur versus ‘meten is weten’. Of het pakkende ‘Challenge everything’: Sellars gaat ervan uit dat wij mensen genoeg denkkracht, moed en passie hebben om bij alles wat op ons pad komt grote vragen te stellen. Mooi.

“Niet-wetenschappelijke kennis- dat is het antwoord op de vraag hoeveel je van je oma houdt”

Vaag
Maar er zijn ook nogal wat episodes die minder aanspreken: je raakt de draad kwijt of het is allemaal net iets te vaag. Bijvoorbeeld dat andere mensen jou de ruimte moeten geven om jezelf te zijn. Of Sellars’ bewering dat vooral de dingen die je belangeloos (onbetaald) doet bepalen wie je bent. Iets te idealistisch, misschien. Een paar uitweidingen van Sellars blijven hangen omdat ze zo schrijnend zijn. Zo besteedt zijn thuisstaat Californië meer geld aan het gevangeniswezen dan aan onderwijs. Het gevolg? De Sunny State heeft inmiddels meer gevangenissen gebouwd dan Stalin en Mao in hun beste jaren. Dom, dom, dom. Net als het Amerikaanse leger, dat met het brengen van enorme offers in Irak en Afghanistan alleen maar vijf generaties van nieuwe vijanden aan het kweken is.

Dat is een zo’n beetje hoe het gaat, vanmiddag. Sellars pakt je met een mooie quote of een prikkelend detail, maar je raakt hem vervolgens ook weer kwijt… Ook als hij een paar vragen uit het publiek beantwoordt, gaat het precies zo. Op de vraag van de Tilburgse theatermaker Boy Jonkergouw − over hoe je in gesprek kunt blijven met de agressieve “AZC-Weg ermee!”-schreeuwers – antwoordt Sellars: “Laat je desnoods aan stukken scheuren maar blijf fier overeind staan. Met geduld en vasthoudendheid kun je deze mensen toch beïnvloeden.” Prima, zit wat in. Maar dan draaft Sellars weer een beetje door in zijn analyse van de gemiddelde PVV-stemmer en frases als: “Je kunt mensen pas echt helpen als ze zelf niet in de gaten hebben dat ze geholpen worden.” Echt?

Na afloop van de lezing stroomt de helft van de zaal snel naar de uitgang. De andere helft neemt ruim de tijd voor een staande ovatie. Gemengde gevoelens, blijkbaar. Zo. De cirkel is rond. Peter Sellars deed de laatste Nexus-lezing in Tilburg. Als we Rob Riemen mogen geloven hield hij destijds, in 1994, ook de allereerste. Overigens: misschien krijgt het verhaal een volgend hoofdstuk in Eindhoven.

Bekijk meer recent nieuws

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Blijf op de hoogte. Meld je aan voor de nieuwsbrief van Univers.