Kan Polen het Europees recht negeren?

De onafhankelijke rechtspraak in Polen is nog verder afgegleden, blijkt uit het nieuwste rapport van anti-corruptie-orgaan GRECO van de raad van Europa. Met name de tuchtkamer vormt een probleem. Volgens hoogleraar bestuursrecht Jurgen de Poorter zou een Polexit in de toekomst weleens tot de mogelijkheden kunnen behoren.

De tuchtkamer is in 2017 opgezet en heeft de bevoegdheid om rechters die onwenselijke uitspraken doen te schorsen en te korten op hun salaris, of zelfs hun onschendbaarheid op te heffen zodat ze kunnen worden vervolgd.

Na waarschuwingen vanuit zowel de EU als GRECO heeft Polen nog altijd niet de tuchtkamer afgeschaft. In plaats daarvan heeft de Poolse regering aan het Poolse Constitutioneel Tribunaal de vraag voorgelegd of het EU-recht wel voorrang heeft op het eigen nationale recht. Polen beroept zich daarbij op haar soevereiniteit.

Eurosceptische regering

Volgens het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJEU) handelt Polen met de tuchtkamer in strijd met het EU-Grondrechtenhandvest, waarin het recht op toegang tot een onafhankelijke en onpartijdige rechter is vastgelegd. De Poolse regering vindt echter dat het HvJEU met zijn uitspraak buiten de eigen bevoegdheden is gegaan en legt de zaak daarom voor aan het Pools Constitutioneel Tribunaal.

Volgens Jurgen de Poorter, hoogleraar Bestuursrecht aan Tilburg University, is het niet verrassend dat dit nu in Polen gebeurt: “Ten eerste is dit wat je verwacht van een eurosceptische regering als de Poolse, maar daarnaast zien we dat in meerdere lidstaten de hoogste rechterlijke colleges bezig zijn hun territorium af te bakenen ten opzichte van het HvJEU met een vergelijkbare soevereiniteitsredenering.”

GRECO heeft Polen nu een jaar gegeven om vooruitgang te laten zien.

Dwangsom

Om Polen onder druk te zetten heeft de Europese Commissie aan het Hof van Justitie van de EU gevraagd om Polen een dwangsom op te leggen voor elke dag dat de tuchtkamer nog niet is afgeschaft. De Pools-Europese ruzie richt zich nu op de tuchtkamer maar is veel breder en raakt de waarde van een onafhankelijke en onpartijdige rechtspraak.

De Poorter legt uit waarom deze kwestie problematisch is. “Het gaat om een kernwaarde die gemeenschappelijk is aan de constitutionele tradities van de Europese democratieën, dit raakt het in de kern.”

Polexit

Wat het Constitutioneel Tribunaal uiteindelijk gaat beslissen moet nog blijken. De Poorter: “De vraag is of ze het aandurven. De Europese Commissie heeft de 36 miljard aan herstelbetalingen aan Polen voorlopig opgeschort. Dat is waarschijnlijk de verklaring waarom het Poolse Constitutionele Tribunaal de zaak vooralsnog heeft aangehouden. Mocht het Tribunaal toch zover gaan dat het de voorrang van het EU-recht in het algemeen in twijfel trekt, dan is een Polexit wel erg dicht genaderd.”

_Advertentie.