‘Wokeness’ op de universiteit: wat merken studenten van Tilburg University ervan?

Het gebruik van genderneutrale voornaamwoorden, de vraag naar minder witte mannen in het curriculum en meer ruimte voor niet-westerse perspectieven: de woke-cultuur is doorgedrongen tot universiteiten en collegebanken. Univers is benieuwd of dat ook geldt voor Tilburg University en vroeg aan vier studenten: wat merk jij van wokeness op de universiteit?  

Het woord ‘woke’ weerklinkt in de hele samenleving. Maar wat is het nu eigenlijk? Wie woke is, oftewel wakker, is zich bewust van sociale ongelijkheid. De ogen zijn niet langer gesloten voor discriminatie, onrechtvaardigheid en achterstelling. De term wordt echter ook in negatieve zin gebruikt door groepen die er juist een cultuur van doorgeslagen politieke correctheid mee aanduiden.

Woke is in toenemende mate het onderwerp van discussies aan en over universiteiten. De een vindt dat de recente gevoeligheid voor onrecht de academische vrijheid beperkt, de ander associeert het met zelfbewust nadenken van de jongere generatie. We vroegen aan vier studenten van verschillende faculteiten naar hun ervaringen met wokeness. Aan het woord: Ian Hale, Birta Kohra Singh, Pam Wijnans en Marijn van den Burg.

Ian Hale, bachelorstudent Theologie en vice-praeses van studievereniging Ad Interim (TST)

“Ik zal eerst een beeld geven van onze faculteit, deze is namelijk anders dan de andere faculteiten. Een deel zit in Utrecht en het andere deel in Tilburg, het is mogelijk om in beide steden vakken te volgen. We hebben een studentenbestand van ongeveer zeventig studenten. Ongeveer tweederde van deze studenten zijn deeltijders, die meestal werken naast hun opleiding. Het andere deel bestaat uit voltijdstudenten, van adolescenten tot eind twintigers.

“Ik geloof niet dat wokeness erg speelt bij de deeltijders. De voltijders kennen het begrip wel, maar het is geen hot topic. Ons programma biedt daar geen aanleiding toe, we hebben een vrij klassiek vakkenpakket. We hebben onder andere oude talen, liturgie, dogmatiek en kerkgeschiedenis. Ik herinner me niet dat docenten het thema ooit hebben aangesneden. Maar aan de andere kant wordt er ook niet voor gekozen om vakken aan te bieden zoals feministische theologie of gendertheologie. Wat mij betreft ontbreekt er een genuanceerd bewustzijn over het thema en de problematiek die het aankaart.

“Wel speelde vier jaar geleden de Zwarte Pietdiscussie. Toen we met de studievereniging Sinterklaas wilde vieren, zeiden studenten dat ze liever niet hadden dat zwarte piet kwam. Dus toen werd het een roetveegpiet. Voor zover ik weet was dit het hoogtepunt van wokeness binnen onze faculteit. Iedereen voelt zich welkom binnen de opleiding en er hangt een hartelijke sfeer.

“Binnen het studentenbestand zijn er een aantal die zich scharen onder het LGBTIQ+-label. Niet iedereen spreekt zich hier over uit, omdat het schuurt met een klassieke katholieke identiteit.”

Ian Hale

“Buiten de colleges om zijn er af en toe wel discussies die raken aan woke thema’s. Je hebt in de rooms-katholieke wereld twee tendensen. Ten eerste worden er geen pastoraal werkers aangenomen, dit zijn vaak geestelijke verzorgers die in naam van de kerk werken. Daarnaast is het zo dat vrouwen over het algemeen opmerkelijk minder beroepsfuncties bekleden binnen de kerk. Dit leidt ertoe dat vrouwen die besluiten de master pastoraat te volgen, dat is geestelijke verzorging binnen de kerk, voor een onzeker beroepsperspectief komen te staan. Dit sentiment speelt soms ook onder studenten. Het mereldeel van onze studenten is vrouw, zij zouden willen dat de Nederlandse katholieke kerk daar meer verandering in brengt.

“Binnen het studentenbestand zijn er een aantal die zich scharen onder het LGBTIQ+-label. Niet iedereen spreekt zich hier over uit, omdat het schuurt met een klassieke katholieke identiteit. Daardoor is het onzeker hoe docenten erop zullen reageren. Laatst is er een indrukwekkende lezing georganiseerd door de studentenvereniging, die Frans Bossink en Paul Brenninkmeijer uitnodigde om te spreken over deze spanning. Persoonlijk ervaar ik deze spanning weinig in de collegebanken, maar de opkomst en sfeer van de lezing toonde aan dat het onderwerp toch een gevoelige zaak is. Ik vraag mij af of een openlijk homoseksuele katholiek theoloog ‘katholiek genoeg’ zou zijn om op onze faculteit een aanstelling te krijgen.”

Birta Kohra Singh, bachelorstudent Sociologie en secretaris van studievereniging Versot (TSB)

“Binnen Tilburg University merk ik dat het geaccepteerd is om gewoon jezelf te zijn. Er zijn verschillende mensen, met diverse achtergronden en uit verschillende landen. Ik ervaar geen restricties, het is heel open. Mensen geven het aan als ze met andere voornaamwoorden aangesproken willen worden. Dat vind ik eerlijk gezegd moeilijk, maar als iemand het aangeeft probeer ik er wel rekening mee te houden. Voor de een is het makkelijker dan voor de ander, maar het proces gaat de goede kant op.

“Vooral in informele settingen, zoals in studieverenigingen en vriendengroepen, merk ik hoe mensen over bepaalde dingen denken.”

Birta Kohra Singh

“Ik heb niet het idee dat mijn colleges heel woke zijn. Wel is het zo dat ik sociologie studeer en onze studie sowieso al vrij ‘woke’ is. We krijgen vakken die aansluiten op onderwerpen binnen de woke-cultuur, zoals een vak over sociale problemen en sociologische thema’s, waar onderwerpen als gender, ongelijkheid en migratie aangesneden worden.

“Ten opzichte van de werkcolleges, waar studenten discussie kunnen voeren, zijn de hoorcolleges over het algemeen vrij formeel en strak georganiseerd. Vooral in informele settingen, zoals in studieverenigingen en vriendengroepen, merk ik hoe mensen over bepaalde dingen denken. Bij studieverenging Versot hebben we ook activiteiten die gaan over bewuste thema’s, zo hadden we laatst een interdisciplinaire avond over klimaatverandering.

(tekst loopt door onder de afbeelding)

“Daarnaast is er meer aandacht voor internationale studenten, ook op verzoek van het facultaire managementteam. Dat vroeg ons om meer Engelstalige evenementen te organiseren, om internationale studenten meer te verwelkomen. Sinds de mistanden rondom The Voice of Holland wil het managementteam op het gebied van seksueel grensoverschrijdend gedrag meer bewustzijn creëren. We werken immers in een organisatie waar ook machtsstructuren gelden.

“Sindsdien proberen we als studievereniging opener te zijn en daarom is er nu een vertrouwenspersoon werkzaam binnen een aantal verschillende studieverengingen. Deze vertrouwenspersoon mag geen leraar zijn en moet los staan van de vereniging. Dit past binnen de Code of Conduct die Tilburg University hanteert, waaraan we ons moeten houden.”

Pam Wijnans, masterstudent Klinische Psychologie (TSB) en voorzitter van de Vegan Student Association Tilburg

“Over het algemeen vind ik het niet goed gesteld met de wokeness binnen Tilburg University. Een hogere mate is wat mij betreft wenselijk. Er is nog altijd veel meer bewustwording van institutioneel racisme en andere vormen van sociale onrechtvaardigheid nodig. De universiteit neemt de woorden als ‘inclusiviteit’ steeds vaker op in officiële stukken. Dit lijkt echter vooral voort te komen uit verschillende maatschappelijke bewegingen die de laatste jaren plaatsvinden. De achterliggende motivatie lijkt dus niet zozeer het bewust signaleren en aanpakken van de daadwerkelijke problemen op de universiteit.

“Terwijl Europa ondersteboven lag door het uitbreken van de oorlog in Oekraïne werd ons geleerd hoe wij een servet moeten gebruiken op een sjiek evenement.”

Pam Wijnans

“Een paar concrete voorbeelden. Allereerst zijn er vooral witte docenten en witte studenten. Daarnaast worden internationale studenten niet overal met open armen ontvangen. Bij het zoeken van een kamer maken zij vaak op voorhand al geen kans. Binnen een studie- of studentenvereniging is de communicatie in eerste instantie vaak Nederlands. Dat werpt een drempel op om je erbij aan te sluiten. Niet-witte studenten of studenten met een niet-Nederlandse etniciteit zien zichzelf niet genoeg gerepresenteerd in het onderwijs en in de medezeggenschap. Jaar na jaar zijn het bijna allemaal witte, autochtone studenten die op de kandidatenlijsten staan.

(tekst loopt door onder de afbeelding)

“Als voorzitter van de Vegan Student Association Tilburg werd ik dit jaar samen met het bestuur uitgenodigd voor het etiquettediner. Dit is een diner waarin het College van Bestuur op semi-ludieke wijze lesgeeft in etiquette. Het is echter vooral een bijeenkomst die in het teken staat van netwerken en interessant doen. Mijn twee internationale bestuursgenoten twijfelden of ze wel wilden aansluiten omdat de voertaal Nederlands zou zijn, en zij zich tot last zouden voelen ten opzichte van hun tafelgenoten. Toen ik met twee andere autochtone bestuursgenoten deelnam aan het diner viel het ons op dat er vrijwel niemand van kleur aanwezig was en dat er een witte ‘high class’ vibe hing. Terwijl Europa ondersteboven lag door het uitbreken van de oorlog in Oekraïne werd ons geleerd hoe wij een servet moeten gebruiken op een sjiek evenement.

“Ik heb daar zo’n naar gevoel aan overgehouden dat ik in mijn netwerk van studentenverenigingen de besturen over probeer te halen inclusiever en diverser te zijn. Ik heb de hoop dat dit kan veranderen, maar er moeten wel een paar mensen opstaan om dit aan te kaarten.” 

Marijn van den Burg, bachelorstudent Bestuurskunde (TiSEM)

“Wokeness is in de hedendaagse studentencultuur steeds meer een begrip van formaat. Als student ontkom je er bijna niet aan om woke te zijn en je te mengen in het maatschappelijk debat. Daarin vormen we een mening over misstanden, fouten en andere problematiek die al langer speelt. Woke zijn is eigenlijk niet iets nieuws op de universiteit. Het zijn van een ‘wakkere’ student die kritisch is op hetgeen dat zich afspeelt in de wereld om hem of haar heen lijkt mij tijdloos. Dit is immers waar wij voor opgeleid zijn: kritisch en analytisch nadenken.

“Ik merk wokeness met name in de symboliek van de universiteit, bijvoorbeeld door een regenboog- vlag en trap. Er ligt meer nadruk op het onder de aandacht brengen van deze onderwerpen. De universiteit wil bewustzijn uitdragen.

“Voorheen zou je een gewaagde opmerking sneller weglachen, nu zijn mensen zich meer bewust van dat ze iemand kunnen raken met wat ze zeggen.”

Marijn van den Burg

“Er ligt geen accent op wokeness in colleges. Bestuurskunde is erg gericht op beleid en rechten, thema’s zoals ongelijkheid op de arbeidsmarkt en acceptatie van minderheden in de samenleving komen al ter sprake. Momenteel schrijf ik bijvoorbeeld een scriptie over de transparantie van overheidscommunicatie bij asielzoekercentra. Daarnaast volg ik het vak Philosophy of Administration studies, dat is filosofie over beleid. Daarvoor schrijf ik een paper over de verdelingen van mannen en vrouwen op de werkvloer, en gaat het over inkomensverschillen.

“Ik merk wokeness vooral onderling bij studenten. Voorheen zou je een gewaagde opmerking sneller weglachen, nu zijn mensen zich er meer bewust van dat ze iemand kunnen raken met wat ze zeggen. Mensen spreken elkaar sneller aan en dat wordt ook niet gek gevonden. Onder studenten heerst een cultuur dat een grapje moet kunnen, maar er is een dunne lijn tussen een grap en kwetsen. Deze opkomende bewustwording is dus belangrijk.”

_Advertentie.