Online onderwijs is niet in het belang van de student

Studenten die vanuit huis college volgen doen zichzelf en de universitaire gemeenschap tekort. Studentenfracties Front en SAM moeten hun plannen voor online onderwijs daarom heroverwegen, schrijven studenten Jamie Wolvekamp en Ebbe Tim Ottens in deze opinie. ‘Beide partijen weten dat fysieke ontmoeting essentieel is.’

Er zijn weer studentenverkiezingen! En dus doen de twee grote studentenpartijen ook dit jaar weer hun visie uit de doeken over de student, en daarmee de universiteit. Er valt te kiezen tussen SAM en Front, maar hoe kijken zij eigenlijk naar deze student en onze universiteit, en hoe consequent zijn zij in hun eigen denken?

Wij zullen betogen dat de ideeën van beide partijen, die angstvallig veel overeenkomsten vertonen, op spanning staan met elkaar. Daarin zullen wij ondersteund worden door het werk van niemand anders dan oud-rector magnificus Martinus Cobbenhagen.

Laten we beginnen met het aanprijzen van het, naar onze mening, belangrijkste idee van de twee partijen: het campusleven is niet wat het zou moeten zijn, aldus Front en SAM. Te weinig mensen brengen er te weinig tijd door, iets wat Front wenst te verhelpen door het ‘sticky’ maken van de campus: de universiteit moet interactie tussen studenten stimuleren door meer zit- en ontmoetingsplaatsen te realiseren.

Het einddoel is volgens Front het creëren van een sfeer ‘waar studenten zich plezierig [bij] voelen en het niet als een verplichting voelt om te verblijven’. Ook SAM heeft verschillende voorstellen om onze ‘living campus’ te verbeteren, zoals het goedkoper maken van de Mensa, het beschikbaar stellen van algemene huiskamers en het introduceren van een wandelgroep.

Beide partijen zijn zich dus bewust van het feit dat fysieke ontmoeting een essentieel onderdeel is van onze universiteit. Wij kunnen niet anders dan dit inzicht onderstrepen: het zou fantastisch zijn als deze universiteit, deze gemeenschap, voor veel studenten meer was dan alleen een plek waar colleges gevolgd worden.

Martinus Cobbenhagen, oud rector magnificus van onze universiteit, omschreef deze als een ‘vertrouwde woning, waar docent en student zich met elkaar onderhouden over wat hun beiden lief is en waar ze in onderling begrijpen en in bescheidenheid de hoge waarheid naderen.’ Dat is natuurlijk de rol van de universiteit: een plek voor theoretische scholing, voor het nastreven van de waarheid.

De universiteit kan deze rol het beste vervullen, zoals de beide partijen goed inzien, door middel van een levendige campusgemeenschap – dat wil zeggen, een campus waarop er actief contact is tussen studenten, onderzoekers en docenten.

Het cliché van het eenzame genie, de zolderkameronderzoeker is namelijk naïef: kennisvergaring is een collaboratieve bezigheid, het ideaal van waarheidsstreven stijgt boven ons allen uit.

Toch schuren veel van de overige plannen van onze collega-studenten met het ideaal van de actieve gemeenschap dat zij uitdragen. Neem het voorstel om online onderwijs een vast onderdeel te maken van het reilen en zeilen van onze universiteit.

Verworden tot een speerpunt van de verkiezingen worden studenten verleid te stemmen op een van beide partijen middels voorstellen als ‘het vergroten van flexibiliteit door vooraf opgenomen colleges aan te bieden… zodat studenten hun eigen roosters kunnen maken en zelfstandig aan hun schoolwerk kunnen zitten’ (Laura van Gorkum, #5 SAM).

Op het eerste oog lijkt dit natuurlijk een uiterst sympathiek voorstel: zo kunnen studenten met een bijbaan, een eventueel mantelzorgerschap of hun verenigingsleven ook nog meekomen op de universiteit en binnen drie jaar hun diploma halen.

Deze flexibiliteit neemt de vorm van blended learning aan, een mix van on- en offline onderwijs waarbij opnames uiterlijk twee weken voor het examen beschikbaar worden gesteld, van hoge kwaliteit moeten zijn en ieder jaar worden vernieuwd. Daarnaast pleiten de partijen voor het gebruik van ‘knowledge clips’ zodat studenten zich van tevoren kunnen voorbereiden op hun colleges door moeilijke stof alvast uitgelegd te krijgen door de docent. Dit alles ter bevordering van de ‘kwaliteit van het onderwijs.’ 

Wij zijn van mening dat deze ontwikkelingen in de praktijk vooral pervers zullen werken en haaks staan op het belang van de universiteitsgemeenschap.

Cobbenhagen stelde al dat interactie tussen student en docent van het grootste belang is. Het doel van de universiteit ‘is ongetwijfeld niet volledig bereikbaar, wanneer geen ander contact tussen docent en student bestaat, dan de collegezaal geeft.’

Met digitaal onderwijs wordt dit al ontoereikende beginsel van kennisuitwisseling – nadrukkelijk niet enkel overdracht – opgeheven.

De vorming van de student is een dialectisch proces waarin het contact met medestudenten en docenten een belangrijke rol speelt. Al in 1933 observeerde Cobbenhagen dat studenten ‘hun docenten als speciale automaten beschouwen, die ze tegen betaling mogen gebruiken, om er wetenswaardigheden uit te halen, nodig om straks een beroep te kunnen uitoefenen.’

Het voorstel om lessen te kunnen missen en later, geheel vrijblijvend, online in te halen lijkt de belofte van deze mechanisering verder in te lossen. 

Dat lijkt ons, en hopelijk u ook, niet de bedoeling. Een universitaire opleiding is een voorrecht; een voorrecht omdat we in Nederland wonen, omdat de universiteit voor een groot deel met belastinggeld gefinancierd wordt en een voorrecht omdat onze hoogleraren en professoren hun leven wijden aan het vergaren van kennis en vervolgens bereid zijn om die kennis geduldig met ons te delen.

In dit licht is de eerder benoemde houding aangaande online onderwijs haast arrogant: jaarlijks vernieuwde lesopnames van ‘hoge kwaliteit’ dragen in tegenstelling tot een fysieke, of anders ten minste synchronische, uitwisseling van kennis niet bij aan deze actieve gemeenschap. Deze overtuiging van de partijen ontkent de relatie die studenten hebben tot de universiteit. Daarmee ontlopen ze zelfs hun verantwoordelijkheid als studentenvertegenwoordigers.

De voorman van Front, Thijl van der Rijken, stelde onlangs in Univers: ‘een goede student zit niet alleen maar met zijn neus in de boeken.’ Inderdaad, de goede student is onderdeel van een participatief campusleven waarin het intellectuele en sociale debat floreert.

Maar het voorstel voor online lessen lijkt het tegenovergestelde te bewerkstelligen door dit gemeenschappelijke aspect van de universiteit te miskennen en onderwijs te zien als een activiteit die de student zelf, op afstand, kan uitvoeren (zo worden de colleges die de heer Van der Rijken ‘te saai’ vindt ook interessanter).

Ons onderwijs wordt zo impliciet gereduceerd tot een transactionele activiteit, een model waarin de docent als dienstverlener studenten op hun wenken moet bedienen – een invulling van de universiteit die haaks staat op haar doelstelling, het pleidooi van Front en SAM voor een betere kwaliteit van onderwijs, en bovenal op wat docenten en studenten verdienen.

We vinden de oproep van beide partijen tot meer flexibiliteit ter ondersteuning van extracurriculaire activiteiten sympathiek, maar extracurriculaire zaken zijn precies dat: extra. Enig ‘nadeel’ dat studenten hierdoor ondervinden in hun primaire bezigheid is voor hun eigen rekening, en als deze nevenactiviteiten verrijkend genoeg zijn is eventuele studievertraging heus geen probleem.

De student heeft de verantwoordelijkheid onderdeel te zijn van deze gemeenschap, zich te mengen in debatten en op deze manier bij te dragen aan de door ons allen zo geliefde sticky campus. Als leden van deze academische gemeenschap moeten we ons niet inzetten voor onszelf maar voor het grotere ideaal van de waarheidsvinding.

Ons inziens ontkennen de partijen deze verantwoordelijkheid met hun voorstellen omtrent blended learning en daarom willen we ze ook graag oproepen tot een reactie op onze uiteenzetting zodat we samen, door middel van een polemiek, als actieve studenten bij kunnen dragen aan een nog betere universiteit.