‘Mijnheer de voorzitter, dat kunnen wij toch niet tolereren?’ Een kijkje bij de oefenrechtbank

Een jaarlijks hoogtepunt aan de Tilburgse rechtenfaculteit is de oefenrechtbank. Gedurende een week kruipen bachelorstudenten in de huid van een advocaat, ten overstaan van echte rechters. Voor veel studenten een eerste praktische kennismaking met de wereld van de rechtspraak.

Ze staan er nog enigszins onwennig bij in hun toga, de derdejaars bachelorstudenten van de rechtenfaculteit. Ze hebben wel geoefend natuurlijk, met de toga en het omknopen van de witte bef, maar door de spanning gaat alles net even anders.

Een andere rol

Op de zitting van de oefenrechtbank verschijnen studenten Liset IJpelaar en Selma Iriškić. Vandaag spelen ze een heel andere rol: ‘Heeft u de pleitnota’s?’ vraagt de voorzitter van de oefenrechtbank aan de studenten: ‘Mevrouw IJpelaar is advocaat namens de eisende partij en mevrouw Iriškić is advocaat namens de gedaagde partij,’ vervolgt de voorzitter, in het dagelijks leven kinderrechter aan de Rechtbank Gelderland.

Hij wordt geflankeerd door twee vakbekwame collega-‘rechters’. Rowenta van der Laak is docent ondernemings- en arbeidsrecht en Laura van Asseldonk is normaal gesproken advocaat op het gebied van arbeids- en verbintenissenrecht.

Broodje naar het hoofd gegooid

De kersverse ‘raadslieden’ zijn goed voorbereid. Voor ze ligt een verzonnen zaak over een arbeidsconflict: een kassière van de Aldi is op staande voet ontslagen omdat ze een klant heeft geslagen, nadat ze van de klant een broodje naar haar hoofd kreeg gegooid: ‘Dit zijn de feiten,’ zegt advocaat IJpelaar.

En dan volgt een opsomming: eiser is een vrouw van 26 jaar, ze staat bekend als een vriendelijke collega. De klant is een agressieve man die al eerder een waarschuwing heeft gehad, want hij gedraagt zich ongeduldig en heeft klanten en personeel uitgescholden.

Maar de filiaalmanager treedt nauwelijks op. Dan volgt een incident waarbij de klant de kassière uitmaakt voor ‘trage koe’ en een broodje naar haar hoofd gooit. Dan kan de kassière zich niet meer beheersen en geeft de klant een klap. Drie dagen later volgt ontslag op staande voet.

Het is een mooie case waarbij de feiten voor zich lijken te spreken. Toch zijn er verschillende interessante invalshoeken waarop de advocaten in spé zich kunnen stukbijten. Mag je bijvoorbeeld van je personeel verwachten dat ze zich in alle gevallen beheersen? En kun je na drie dagen nog van ontslag op staande voet spreken?

‘De oefensessies geven de studenten de gelegenheid om praktische vaardigheden aan te leren en opgedane kennis in de praktijk toe te passen,’ licht Van Asseldonk toe. ‘Als je eenmaal het werkzame leven ingaat, is het fijn om ervaring te hebben in bijvoorbeeld het spreken voor een groep.’

‘Neem nog een slokje’

In een volgende sessie komen twee nieuwe studenten aan het woord. Voor de eisende partij voert Gijs van Oort het woord en neemt het op tegen Tim Peters. Dan valt op hoe Gijs een heel eigen losse stijl heeft, tegenover de meer formele manier van zijn opponent Tim.

‘Neem nog een slokje,’ moedigt de voorzitter van de rechtbank hen vriendelijk aan, want waar de ene student een schijnbaar moeiteloos en ontspannen betoog houdt, komt de andere student wat moeilijker uit zijn woorden.

De presentatie speelt een rol bij de beoordeling: ‘Het gaat bij de oefenrechtbank juist niet zozeer om de inhoud,’ antwoordt Van Asseldonk desgevraagd, ‘Dat aspect is door de docenten al eerder beoordeeld. De presentatie en de inhoud vormen samen een cijfer.’

Adequaat reageren

Hoewel ze op papier goed voorbereid zijn, moeten de raadslieden ook een zogenaamde repliek kunnen formuleren, waarbij ze adequaat reageren op de tegenpartij: ‘Stel’, zegt raadsvrouw Iriškić: ‘u gaat met uw kinderen naar een winkel, en u ziet een kassière een klant in het gezicht slaan?’ En dan quasi-verontwaardigd: ‘Mijnheer en mevrouw de voorzitter… wij kunnen dat toch niet tolereren?’

Ook moeten ze kunnen inspelen op vragen van de rechtbank. Rechter Van Asseldonk vraagt bijvoorbeeld: ‘Denkt u dat het nog verstandig is om bij Aldi te werken?’ Advocaat IJpelaar weet zich daar goed uit te redden. Maar de mooiste reactie komt van student Tim Peters: ‘De Aldi staat bekend om zijn goede prijs en dienstverlening, niet om mishandeling.’

Welgemeend advies

Na afloop zijn de rechters ‘onverdeeld positief’ en krijgen alle studenten in deze case een voldoende. ‘Bij dat pleidooi was je iets te vurig, maar ik ging er toch in mee,’ kijkt de voorzitter terug op de sessies in een gezamenlijke nazit, en klinkt als welgemeend advies: ‘Let op dat je niet te monotoon praat, dat maakt dat een rechter af kan dwalen.’

‘Bij een mondelinge behandeling in de rechtbank is het belangrijk dat daar een zekere natuurlijke houding in zit,’ benadrukt Van Asseldonk, ‘om de aandacht van de rechters vast te houden en je argumenten overtuigend neer te zetten. Het zal de zaak niet maken of breken, maar het helpt jezelf vooral om de inhoud krachtig neer te zetten.’

Inwijding

Regelmatig klinken juridische termen als dringende reden, onverwijld en vordering, afgewisseld met artikel zoveel en zoveel uit het Burgerlijk Wetboek. Voor de studenten zijn die termen inmiddels gesneden koek. Voor het uit ouders bestaande publiek achter in de zaal is het even wennen, maar dat maakt ze niet uit: ze glimmen vooral van trots als ze hun zoon of dochter voor het eerst zien pleiten in een echte toga.

Daarmee heeft deze week een speciale betekenis. Het heeft voor de studenten iets weg van een initiatieritueel, een eerste stap over de drempel van een nieuwe wereld waarin ze later misschien zelf een rol gaan spelen. Het is een belangrijk moment dat ze graag willen delen met hun familie.

Voor de medewerkers en bezoekende advocaten en rechters is het een week van weerzien met collega’s en met de universiteit: ‘Hoewel er best het nodige is veranderd en veel is bijgebouwd, voelt het toch nog steeds vertrouwd,’ zegt Van Asseldonk. ‘Elke keer als ik hier kom is het een trip down memory lane.’

Wat de uitkomst van de behandelde zaak is, is niet bekend. Bij de beoordeling deden de rechters geen uitspraak over de inhoud van de verzonnen casus.

_Advertentie.