Schort de samenwerking met Israëlische universiteiten op, is het advies aan Tilburg University

Schort samenwerking met de academische partners in Israël op en stuur geen studenten of medewerkers meer naar deze universiteiten. Dit is de kern van het rapport van de Adviescommissie Samenwerkingsverbanden, dat nu op het matje van Tilburg University ligt. Voorzitter Nicola Jägers: ‘De universiteit heeft een morele verantwoordelijkheid.’

Volgens de commissie is het risico groot dat de Israëlische partnerinstellingen betrokken zijn bij de oorlog in Gaza. Daarnaast wordt geconcludeerd dat deze instellingen onvoldoende afstand nemen van mensenrechtenschendingen of deze niet expliciet veroordelen, ook omdat de academische vrijheid hiervoor lijkt te ontbreken. Tilburg University moet daarom in actie komen als ze haar status als morele actor wil bevestigen, stelt het rapport.

Na vijf maanden onderzoek (‘Chirurgisch precisiewerk,’ noemt Jägers het) is het rapport van de Adviescommissie Samenwerkingsverbanden openbaar. De commissie voerde dit onderzoek uit naar aanleiding van de vele pro-Palestijnse demonstraties, ook op de Tilburgse campus. Tijdens deze demonstraties werd herhaaldelijk een boycot van Israëlische universiteiten geëist. Het universiteitsbestuur vroeg daarop de commissie om onafhankelijk advies.

Tijdelijke stopzetting

Het advies tot opschorting is gebaseerd op de huidige omstandigheden en hoeft dus niet blijvend te zijn. Jägers: ‘Als de situatie verandert, kan opnieuw worden beoordeeld.’ Ze benadrukt dat veel Israëlische universiteiten historisch nauw verweven zijn met de defensie van het land. Hoewel samenwerking tussen academische instellingen en defensie niet altijd problematisch is, wordt dat anders als er aanwijzingen zijn voor ernstige mensenrechtenschendingen.

En die aanwijzingen zijn er. Het Internationaal Gerechtshof (ICJ) stelde in een tussenvonnis dat Israël zich mogelijk schuldig maakt aan genocide. Ook heeft het Internationaal Strafhof (ICC) een arrestatiebevel uitgevaardigd tegen onder andere premier Netanyahu.

Morele verantwoordelijkheid

Universiteiten dragen ook een morele verantwoordelijkheid, aldus Jägers. Ze wijst op de kernwaarden van de academische wereld: waarheidsvinding en waarachtigheid. ‘Je kunt de Israëlische partneruniversiteiten zien als getuigen en omstanders van wat er in Gaza gebeurt. Dat brengt verantwoordelijkheden met zich mee. Je mag verwachten dat de Israëlische partneruniversiteiten die kernwaarden in acht nemen als ze getuigen zijn van ernstige mensenrechtenschendingen.’

Juist dat gebeurt niet, concludeert Jägers. ‘Omdat wij een relatie hebben met die partners, zijn wij ook omstanders. En hebben wij de morele verantwoordelijkheid om iets te doen.’

Geen uitwisseling vanuit Tilburg University

Iets doen. Dat betekent volgens de commissie ook dat er geen studenten en medewerkers meer naar Israëlische partneruniversiteiten vertrekken. Andersom moeten Israëlische studenten en stafleden wel welkom blijven in Tilburg. Dat lijkt een rare spagaat, maar is het niet, meent Jägers. ‘Hier staat academische vrijheid hoog in het vaandel. Dat lijkt bij de Israëlische partners nu niet altijd het geval.’

Daarnaast adviseert de commissie om meer bewustzijn te creëren onder medewerkers over de morele dimensies van samenwerkingen. ‘Bijvoorbeeld door het beschikbaar maken van een quick scan, waarbij snel duidelijk wordt of een samenwerking mogelijk problematisch is of niet. Wetenschappers willen graag op een goede manier een bijdrage leveren aan de maatschappij. Dit kan daarbij helpen.’

Langverwacht rapport

Door velen werd er reikhalzend uitgekeken naar het rapport. Sommigen vonden dat de totstandkoming te lang duurde. ‘Al vijf maanden wacht ik geduldig op het besluit van de Adviescommissie Samenwerkingen,’ schreef hoogleraar Philip Paiement in een opinie. ‘Hoewel ik het werk van de commissie steun, ben ik ook bezorgd dat ze effectief het onderzoek naar de partners van de universiteit in Israël vertraagt en afzwakt.’

Jägers erkent dat het onderzoek tijd vergde. ‘Er gebeuren verschrikkelijke dingen in Gaza, iedere dag nieuwe doden, en dan blijft het hier stil. Dat is moeilijk, ik begrijp dat.’ Maar het onderzoek moest met ‘gepaste zorgvuldigheid’ plaatsvinden, ‘zoals het een universiteit betaamt.’

‘De universiteit had geen mensenrechtenraamwerk; we begonnen vanaf nul,’ vertelt Jägers. ‘We moesten eerst fundamenten leggen, een normatief afwegingskader. Ik vind het moedig dat het College van Bestuur ons deze opdracht gaf en ons die in volledige onafhankelijkheid heeft laten uitvoeren.’

Besluit bij het bestuur

Het is nu aan het universiteitsbestuur om een besluit te nemen over het advies. Voor de commissie zit de taak erop. Dat wil, helaas, niet zeggen dat ze nu met pensioen kan. In een wereld vol snel toenemende conflicthaarden, is het wachten op de volgende casus.

_Advertentie.