Inflatie valt mee, maar niet voor studenten

De schrik voor prijsstijgingen zit voor een deel tussen de oren, zeggen onderzoekers van de economiefaculteit. Maar dat geldt niet voor zaken waar studenten juist veel geld aan uitgeven, zoals de kamerhuur of drank en sigaretten, die prijzen rijzen écht de pan uit. En hoe zit het met compensatie?

Beeld: chingyunsong / Shutterstock

Brood, bananen en buitenlandse reizen, alles wordt duurder, toch? Niet helemaal. Cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) laten zien dat de inflatie afgelopen jaar afvlakte na enkele jaren van forse stijgingen. De prijzen van voedingsmiddelen zijn het afgelopen jaar maar iets meer dan één procent gestegen ten opzichte van het jaar ervoor. En ook de inflatie op kleding bleef onder het gemiddelde.

Beleving

Hoe kan het dat we toch denken dat alles veel duurder is geworden? Hoogleraar huishoudfinanciën Kim Peijnenburg deed onderzoek naar de beleving van prijzen: ‘De inflatie viel in 2024 eigenlijk wel mee, maar de schrik voor stijgende prijzen zit er nog steeds in na de torenhoge inflatiecijfers van de afgelopen jaren.

Die ‘schrik’ zag het CBS terug in de cijfers: ‘Het herstel van het consumentenvertrouwen stokte afgelopen jaar. Consumenten waren aan het eind van 2024 nauwelijks minder negatief dan aan het begin,’ schreef het CBS op zijn website. In haar onderzoek vond Peijnenburg dat recente prijsstijgingen doorwerken in onze beleving en dat we verwachten dat die prijzen nog wel even blijven stijgen.

En dat heeft weer invloed op de inflatiecijfers zelf: ‘In hun bestedingspatroon nemen consumenten de inflatie mee. Stel: je wil een auto kopen, maar je denkt dat auto’s volgend jaar tien procent duurder gaan worden. Dan besluit je dus om die auto dit jaar alvast aan te schaffen. Maar zo help je mee om de inflatie aan te wakkeren.’

Verwachtingen

Verwachtingspatronen hebben dus een grote invloed op de cijfers. Zo blijkt maar weer dat economie geen exacte wetenschap is. ‘Het idee dat mensen berekende consumenten zijn, hebben we al een tijdje geleden losgelaten,’ beaamt Peijnenburg: ‘Consumenten kunnen soms beslissingen nemen die niet helemaal rationeel of logisch zijn.

‘Dat irrationele gedrag heeft wél weer invloed op de economische ontwikkelingen. Daarom is het goed dat wij wetenschapers een juist beeld geven van die ontwikkelingen, zoals inflatie, om schadelijke effecten te dempen of te voorkomen. En het is niet alleen aan ons, ook de overheid of de media kunnen meehelpen het werkelijke verhaal uit te leggen,’ aldus Peijnenburg.

Studenten de dupe

Reële cijfers of niet, een avondje stappen, uit eten gaan of een festivalticket stijgen bovengemiddeld. En de huren? Ook die rijzen de pan uit, zeker in de vrije sector waar veel kamerverhuur onder valt. ‘Dat klopt,’ zegt Peijnenburg. ‘Het inflatiecijfer is een gemiddelde. Maar elk mens heeft zijn eigen uitgavenpatroon, en je kunt wel stellen dat voor studenten de inflatie afgelopen jaar hoger geweest dan het gemiddelde van vier procent.’

Voor het huidige collegejaar berekende het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) dat uitwonende studenten er gemiddeld bijna zeven procent op achteruit gaan. Ook het collegegeld was bijna tien procent hoger dan in het vorig collegejaar. Daar stond wel een eenmalige verhoging van de basisbeurs tegenover.

Geen compensatie

De afgelopen jaren stegen ook de lonen fors mee met de inflatie. De vakbonden eisten loonsverhogingen tot wel 10 procent en de cao-lonen stegen ruim zes procent in 2024. Daarmee kon het werkende deel van de bevolking de pijn van de stijgende kosten deels verzachten.

Ook studenten met een basisbeurs werden vorig jaar nog gecompenseerd voor de inflatie, maar dat was eenmalig. Een voorstel van de oppositie om de inflatieverhoging voor dit jaar te behouden, haalde geen meerderheid in de Kamer. En dat terwijl juist de huren dit jaar flink gestegen zijn, net als de accijnzen op alcohol en tabak. Typische uitgaven voor studenten. Gelukkig voor hen stegen ook de lonen in de horeca meer dan gemiddeld.

Advertentie.

Bekijk meer recent nieuws

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Blijf op de hoogte. Meld je aan voor de nieuwsbrief van Univers.