Smeetskring: “We blijven relevant”

Fiscale rechtshulp De Smeetskring is al decennia een stabiele, relevante organisatie. Maar tijden veranderen. Het cliëntenbestand loopt terug. Mensen lijken zelfredzamer te worden. En vandaag − tijdens de Landelijke Aangiftedag − is de opkomst gehalveerd. Komen er normaal zo’n tweehonderd cliënten, vandaag zijn dat er honderd. Is De Smeetskring nog wel relevant?

Zo’n zestig studenten zijn bijeengekomen in een wijkcentrum in Tilburg West. In het kantoor, achterin het pand, staan ze met gele mapjes onder de arm, zichtbaar opgewonden voor wat komen gaat. Tot nu toe hebben ze steeds in duo’s, onder begeleiding van een mentor, de normale spreekuren gelopen. Vandaag moet het alleen. Aan de wand een lijst met pasfoto’s van alle nieuwe medewerkers dit jaar. Elk jaar hebben ze er zo’n 50. Dat is exclusief de studenten die wat langer blijven plakken: zij worden vaak mentor, of coördinator (bestuurslid).“Goeiemorguh!” groet een vrouw van begin vijftig door de deuropening, waarna ze terug sjokt naar de grote zaal. Daar verzamelen de studenten zich. Er worden wat stoelen bij getrokken. De studenten wisselen ervaringen uit. Over lastige zaken, over die keer dat ze meer dan een kwartier bij het kopieerapparaat stonden.

Buikpijn
Hoofdcoördinator Jop Molendijk breekt door het rumoer heen. Na enkele mededelingen geeft hij het woord aan D66’er Mieke Heuvelmans-Van Leuven. Zij opent de dag. “Als ik aan belastingen denk, krijg ik buikpijn.” Want ze begrijpt niets van al die vaktermen. En ja, de Belastingdienst maakt de zaken makkelijker. Gelukkig. Maar: “Ik denk bij de Belastingdienst altijd aan Big Brother is watching you. Deze broer zegt niet zoveel, maar weet des te meer.” Soms laat de broer wel van zich horen: “Een draai om je oren, als je uit de bocht vliegt.” Gelukkig is daar een organisatie als De Smeetskring. Goed voor de samenleving. En goed voor de studenten, waarvan velen later voor grote kantoren gaan werken: “Vandaag worden jullie meegezogen in rijke inkijkjes in levens van cliënten.” Na deze bemoedigende woorden maken de studenten zich los van wand en stoel. Ze staan in de rij voor twee bakken dossiers. Het spel begint. De blikken en gesprekken gaan van weifelend en opgewonden naar strak en serieus.In de verschillende ruimtes staan tafels, vaak dicht op elkaar. Dat is niet erg: mensen komen voor hun eigen zaken, niet om te kijken wat de buurman verdient. Op de tafels: laptops, formulieren, brieven en papieren die cliënten meebrengen. En het dossier van de cliënt, die vaak al eerder bij De Smeetskring is geweest. Tijdens de formele gesprekken ontvouwen zich persoonlijke verhalen. Vrouwen die zich niet klein laten krijgen. Mannen die antwoorden: “Helemaal alleenstaand. Geen toestanden,” als gevraagd wordt naar een eventuele fiscale partner. Het tempo zit er goed in. Geregeld gaat de conversatie in het Engels. Bij twijfel schiet een hand de lucht in, of stapt de vrijwilliger de ruimte uit, op zoek naar een mentor of coördinator om iets na te vragen.Minder druk
Jammer: het is een stuk minder druk dan verwacht. Zo laat studente fiscaal recht Tessa weten. Een cliënt glimlacht: “Ik kom hier al een jaar of tien, vijftien. Ze helpen me altijd goed. Ik krijg meestal een paar tientjes terug.” Maar dan, als de gegevens ingevuld zijn: “Huh, moet ik bijbetalen?” Ook de dubbelcheck van de ingevulde lijst met cijfers, brengt geen goed nieuws. Ja, het staat er echt.

Coördinator Mandy Zhang loopt de hele kriskras op haar tenen door het pand. Als aanspreekpunt, om dingen in goede banen te leiden. Nu bijvoorbeeld: “Iemand wil bezwaar maken, want hij denkt dat de Belastingdienst een tikfout heeft gemaakt. Omdat hij nu ineens veel geld moet betalen, terwijl hij voorgaande jaren niets hoefde te betalen.” Jop komt erbij en neemt het over van de vrijwilliger: “Meneer, ik kan zo geen bezwaar maken. U moet echt meer gegevens meenemen. Jaaropgaves. Heeft u die?” Cliënt knikt. Oké, laten we dan een afspraak maken voor volgende week.”Mariska, administratief medewerker van De Smeetskring, werkt al 22 jaar voor de stichting. Ze heeft meer dan duizend vrijwilligers gezien, en maakte vele verhuizingen mee. Hoe mensen de rechtshulp weten te vinden? “Dat gaat mond-tot-mond. In de tijd dat ik hier werk, hebben we nog nooit reclame gemaakt.” Dat het vandaag rustiger is dan normaal, is niemand ontgaan. Is dat het begin van het einde? Mariska: “De Smeetskring is nog bijna hetzelfde als 22 jaar geleden. Het aantal vrijwilligers, de werkwijze. Alleen wordt het nu allemaal meer gedigitaliseerd. Of we er over 22 jaar nog zijn? Dat weet ik niet.” De rust van vandaag kan ze wel verklaren: “De Belastingdienst heeft dit jaar voor het eerst een brief gestuurd waarin staat dat mensen in maart, april aangifte kunnen doen. Mensen denken dus: dat kan later nog. Daarom is deze dag eigenlijk te vroeg. Maar dat wisten we niet.”Social media
Toch staat de lagere opkomst niet op zichzelf. Er is ook een teruglopend aantal afspraken en cliënten, en de Belastingdienst maakt het steeds makkelijker om zelf aangifte te doen. Doordat het digitaal kan bijvoorbeeld, of met vooraf ingevulde aangiftes (VIA). Minder reden voor een bezoek aan De Smeetskring, wellicht: in 2011 hadden ze 1898 gewone afspraken, in 2013 nog 1535. Het aantal aangiftes daalde eveneens, van 1688 naar 1274. Het aantal overige werkzaamheden, zoals advies en bezwaar, steeg wel: van 713 naar 1102. Deze lijn zien coördinatoren Jop Molendijk en Jasper Aarts ook.

In het verlaten kantoor: “De oudere doelgroep neemt af. Mensen overlijden.” Jop: “We zijn aan het kijken hoe we twintig- tot dertigjarigen kunnen bereiken. De rechtswinkel vroeg ons laatst hoe we dat gaan doen. Via social media, denk ik.” En de burger, is die anno 2015 zelfredzaam? Jasper: “De gemeente wil dat burgers meer zelf doen. Dat is een mooie doelstelling, maar niet altijd realistisch. Mensen blijven een beroep doen op hulp… In een VIA bijvoorbeeld staan vaak fouten, niet alles wordt automatisch ingevuld. “Sommige mensen kunnen ook niet lezen,” zegt een studente in de kamer, “En niet iedereen heeft een computer,” voegt Jasper toe. Jop resumeert: “De Belastingdienst is wel van heel veel op de hoogte, maar ik denk dat het altijd lastig blijft om fiscale zaken te regelen. Elke generatie weer. Het simpelste van het simpelste gaat mis.”Relevant zullen ze echt wel blijven, denken ze. Toch liggen ze niet in stil water: ze moeten op zoek naar een nieuwe locatie, want het pand gaat tegen de grond. En studenten worden gestimuleerd sneller af te studeren, waardoor er minder tijd is voor nevenactiviteiten als De Smeetskring.

Over de nieuwe huisvesting  wordt momenteel druk gebrainstormd. En de aanwas van vrijwilligers? Jop: “Fiscale studenten krijgen studiepunten om hier te werken. Dat zijn zeker dertig vrijwilligers. Bij rechten is het nu wel geheel vrijwillig. En die komen ook nog steeds.”

Foto’s Jack Tummers.De Smeetskring is in 1969 opgericht door studenten Fiscaal Recht en Fiscale Economie van de Katholieke Hogeschool Tilburg. De stichting biedt kosteloze rechtshulp in belastingzaken aan on- en mindervermogenden. Door de jaren heen zijn er veel verhuizingen geweest. De laatste dateert van februari 2012. De Smeetskring werkt met spreekuren op afspraak. Eén keer per jaar organiseren ze de Landelijke Aangiftedag. Dit jaar, op zaterdag 7 maart, werd die ook georganiseerd in Rotterdam en Maastricht.

_Advertentie.