Forse kritiek op proefschriften Taos-instituut

Het zijn net dagboeken, zo concludeert een hoogleraar die zes van de zevenenzeventig proefschriften las die hoogleraar sociale psychologie John Rijsman tussen 2010 en 2016 begeleidde. De promovendi zijn vaak afkomstig van het Amerikaanse Taos-instituut.

Er zijn aan Tilburg University de afgelopen tien jaar bijzonder veel buitenpromoties gerealiseerd, en de kwaliteit daarvan staat ter discussie. Afgelopen zaterdag werden in VPRO radioprogramma Argos de zevenenzeventig promoties besproken die John Rijsman tussen 2010 en 2016 realiseerde als promotor. In de uitzending is Bram Buunk, hoogleraar evolutionaire sociale psychologie: “Zevenenzeventig proefschriften in zes jaar tijd, ik dacht, dit kan niet waar zijn. Dat is een verbijsterend aantal.”Buunk nam zes van de proefschriften steekproefgewijs onder de loep. “Het valt me op dat geen van de proefschriften iets met sociale psychologie te maken heeft.” Verbazingwekkend, zegt hij, Rijsman is immers hoogleraar sociale psychologie. “En je moet wel als hoogleraar op je eigen vakgebied blijven.” Het tweede dat Buunk opvalt: “Dit zijn geen proefschriften. Geen van deze dissertaties bevat iets van onderzoeksgegevens, historische gegevens, interviews, enquêtes of wat dan ook.” In één proefschrift ziet Buunk dat er een bepaalde godsdienst uit India wordt gepromoot en meerdere proefschriften zijn een beschrijving van een lange weg van zelfontdekking, een soort dagboeken.

Dat deze proefschriften de toets hebben doorstaan, is volgens Buunk te verklaren doordat de proefschriften grotendeels afkomstig zijn van het Amerikaanse Taos-instituut. Een instituut opgericht door sociaal psycholoog Kenneth Gergen. “Buitengewoon controversieel. Hij gelooft niet in onderzoek en waarheid, dat je met onderzoek de waarheid kan blootleggen. Alles is subjectief en relatief.” De commissies, die moeten oordelen of een proefschrift goed genoeg is, waren naar zijn indruk gevuld met veelal andere hoogleraren van het Taos-instituut.

Dossier. Promotiepremies

5. Rijsman komt op voor kwaliteit verdachte proefschriften

4. Ontmanteling van de Tilburgse promotiefabriek

3. Forse kritiek op proefschriften Taos-instituut

2. Minister wil opheldering van ‘promotiefabriek’ Tilburg

1. Universiteit betaalde meer dan half miljoen aan promotorenMinister van OCW Ingrid van Engelshoven gaat praten met Tilburg University en de VSNU. Buunk stelt voor dat de KNAW, waarvan hijzelf lid is, de kwestie onderzoekt. Als het oordeel is dat de proefschriften van onvoldoende niveau zijn, lijkt het hem logisch om promotiegelden terug te vorderen, voor zover dat juridisch mogelijk is. Dat gaat om miljoenen.

Reactie Rijsman

John Rijsman laat aan Univers weten dat hij ontzettend hard gewerkt heeft, en dat begeleiding van promovendi voor hem altijd erg belangrijk is geweest. De kritiek van Buunk vindt Rijsman wel erg kort door de bocht. “Buunk is absoluut niet de paus die als enige weet wat proefschriften zijn. Gedisciplineerde zelfreflecties zijn net zozeer empirisch als vragenlijsten. In vele gevallen zijn ze zelfs beter. Als Buunk een beetje buiten zijn eigen cocon was getreden, en had deelgenomen aan de wereldwijde ontwikkelingen in de sociale psychologie, had hij dat al lang geweten.”

Rondom Arie de Ruijter

John Rijsman is in 2000 vrijgesteld om buitenpromoties te realiseren. Van 2010 tot 2016 zou hij zevenenzeventig promoties realiseren, veelal vanuit het Taos-instituut. In januari 2015, Rijsman is inmiddels met emeritaat, krijgt hij een brief van Klaas Sijtsma (decaan sociale wetenschappen), Wim Drees (decaan geesteswetenschappen) en de toenmalige rector Philip Eijlander. Zij willen weten welke promoties er nog komen en de termijn beperken waarbinnen die gerealiseerd worden. Rijsman schakelt een juridisch adviseur in, en de afspraken blijven overeind.

In de eerdere Argos-uitzending van 1 september 2018 zegt Rijsman te vermoeden dat de universiteit toen al wist wat er rondom Arie de Ruijter aan zat te komen. Wim Drees weet zeker van niet. De vermoedens van fraude door De Ruijter kwamen pas in augustus van dat jaar, zo blijkt uit de reconstructie die Univers later deze week gaat publiceren. Sijtsma wilde gewoon orde op zaken stellen.