Van mijn belastingcenten!

“Aan die prestatieafspraken is zo gemakkelijk te voldoen, dat eigenlijk niemand er iets aan heeft”, zegt rector magnificus Emile Aarts in de laatste Univers. Het is de zoveelste bijl aan de wortel van die prestatieafspraken; het rendementsdenken ten top.Laten we eens teruggaan naar het ontstaan van prestatieafspraken. Toenmalig staatssecretaris Zijlstra van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen wilde ‘harde afspraken’ voor universiteiten om zo universiteiten ‘met een goed studierendement’ te belonen. Zij zouden meer geld moeten krijgen. Ondanks veel kritiek op dat rendementsdenken, kwamen de afspraken er toch en het lijkt er zelfs op dat ze een vervolg krijgen.

De arrogantie van de ambtenaar
De dieperliggende gedachten onder die prestatieafspraken bleven onbesproken en dat is een spook dat niet alleen in onderwijs, maar in ook in de zorg en in andere sectoren rondwaart. Het is het idee dat ambtenaren op een ministerie in Den Haag of in een gemeentehuis waar dan ook niet alleen kunnen beslissen wat docenten, wetenschappers of verplegers moeten doen, maar ook hoe ze het moeten doen.

Het idee dat wie bepaalt betaalt werkt in sommige gevallen, maar vaak niet. Ik vraag een bakker om een goed brood, maar ga hem niet vertellen hoe hij zijn brood moet bakken. Daarvoor vertrouw ik op zijn expertise en op zijn opleiding en appelleer ik aan zijn intrinsieke goedheid. Ja, ik kan ziek worden als ik zijn brood eet, maar op de lange termijn heeft hij vooral zichzelf ermee. Hij zal verlies lijden, failliet gaan en in het geval van opzet zelfs strafrechtelijk vervolgd kunnen worden.

Het idee dat wie bepaalt betaalt werkt in sommige gevallen, maar vaak niet

Geen garanties
Er is geen enkele reden waarom ambtenaren van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen – waar relatief weinig mensen met een educatieve of wetenschappelijke carrière als bagage werken – beter kunnen bepalen hoe goed onderwijs of goede wetenschapsbeoefening eruit ziet dan mensen die er daadwerkelijk iedere dag mee bezig zijn.

En de belastingbetaler dan? Hoe garandeer je dat hij waar voor zijn geld krijgt? Daarop is maar één antwoord mogelijk: dat garandeer je niet. Net zo min als je garandeert dat hij niet ziek wordt van zijn brood of dat de politie voorkomt dat er aanslagen worden gepleegd in Nederland.

Ja, er is een kans dat er een keer iets misgaat en die kans wordt misschien groter zonder een systeem van continue verantwoording. De kans dat er echter daadwerkelijk vooruitgang wordt geboekt en er echt excellente wetenschap en onderwijs aan onze universiteiten plaatsvindt, wordt echter ook groter als universiteiten geen meters aan ordners vol verantwoording hoeven bijhouden.

_Advertentie.