Natura Artis Magistra

Elke maand plaatst projectleider Academisch Erfgoed Pieter Siebers kenmerkende gebeurtenissen, personen, gebouwen of objecten in historisch perspectief. Deze keer: Natura Artis Magistra.

De natuur is de leermeesteres van de kunst, zo luidt de vertaling van de spreuk Natura Artis Magistra, in Nederland het best bekend geworden door de Amsterdamse dierentuin Artis. De universiteit beschikt over een eigen versie van deze spreuk, in de vorm van een kunstwerk van de hand van Rob Moonen. Het hangt sinds 2007 in de hal van het Goossensgebouw en bestaat uit vier schermen waar buitengewoon traag allerlei verschijnselen uit de natuur worden getoond. Het rijzen van de zon, het wassende water, het ontluiken van een bloem.

De vier schermen hebben het ruim tien jaar goed uitgehouden, maar in het najaar van 2018 kwamen de eerste gebreken aan het licht. Sommige schermen vielen uit, op andere vertekenden de kleuren meer en meer. Eind februari worden er nieuwe schermen geplaatst, en gaat het videokunstwerk een tweede leven tegemoet.

Bloei en verval

Het werk maakt deel uit van de kunstcollectie van de universiteit, die weer een onderdeel is van de erfgoedcollectie. Deze bestaat uit diverse elementen: objecten, publicaties, bestuurlijke archieven, hooglerarenarchieven, beeldarchieven, maar ook de gebouwen op de campus worden tot het academisch erfgoed gerekend.

Het kunstwerk van Moonen was aanvankelijk bedoeld voor het Montesquieu gebouw, voor de ruimte op de benedenverdieping waar zich een groot aantal werkplekken bevindt. De idee achter het werk was dat de natuur een prachtige wereld vormt, met een cyclisch karakter. Bloemen ontluiken en bloeien, maar zijn ook gedoemd te vervallen, zoals de zee steeds weer oprukt om zich uiteindelijk weer terug te trekken. Dit cyclische karakter was maatgevend voor de wereldbeschouwing in veel culturen, totdat we de idee van vooruitgang omarmden, waarmee een lineair perspectief ontstond, een uitgangspunt dat ‘we’ nog steeds huldigen. De spreuk Natura Artis Magistra sluit inhoudelijk dan ook aan bij het klassieke gedachtengoed. Daarbij is het goed te weten dat het Latijnse woord Ars (waarvan Artis afgeleid is) zowel kunst als wetenschap kan betekenen. Overwegingen als deze spelen een rol om een dergelijk werk aan te kopen voor de campus, als er een nieuw gebouw verrijst, of is gerenoveerd.

Veilig

Toen in 2006 de ruimtes in het gebouw van de juristen werden opgeleverd, bleek dat het werk op de bedoelde plek niet of nauwelijks tot zijn recht zou komen – schuil als het zou gaan achter werkplekken en lampen. Om die reden heeft het een plaats gekregen is het Goossensgebouw, in de centrale hal. Er staan bankjes opgesteld tegenover het werk, die uitnodigen om wat langer en aandachtig te kijken naar wat de natuur ons te vertellen heeft – al is het in gedigitaliseerde vorm.

Na installatie bleek het werk een ongedachte meerwaarde te hebben. De dames van de receptie in het Koopmansgebouw (dat nu gerenoveerd wordt) bleken het pad tussen de twee gebouwen s ’avonds donker en wat griezelig te vinden. Het werk van Moonen, dat permanent aan staat, bleek een vorm van verlichting te brengen die het pad een stuk veiliger maakte.Pieter Siebers is kunsthistoricus en verantwoordelijk voor het academisch erfgoed van Tilburg University. Hij is verbonden aan de divisie Executive Services en schreef onder de meer de Kleine encyclopedie – Tilburg University 1927-2017, waarin heden en verleden van de instelling worden belicht. Hij ontwikkelt momenteel een erfgoedportaal, dat toegang zal bieden tot onder meer de archieven en collecties van de instelling.

Bekijk meer recent nieuws

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Blijf op de hoogte. Meld je aan voor de nieuwsbrief van Univers.