Verkiezingen aan de universiteit: hoe werkt dat eigenlijk?

Eind april mogen studenten weer stemmen voor de medezeggenschapsraden aan de universiteit. Maar wat gebeurt er precies met je stem? En waarom houden universiteiten überhaupt verkiezingen?

De landelijke verkiezingen zijn net achter de rug, maar de verkiezingen voor de medezeggenschap aan Tilburg University komen snel dichterbij. Van 28 tot en met 30 april mogen studenten hun stem uitbrengen op een van de studentenpartijen. Voor velen zorgt dat ieder jaar opnieuw voor verbazing. Stemmen aan een universiteit? Waarop? En waarom?

De medezeggenschap is een belangrijk onderdeel van de universiteit, maar dat is lang niet bij iedereen bekend. Universiteiten zijn democratieën, geen bedrijven. En dat betekent dat ook jij als student invloed hebt op wat er allemaal aan een universiteit gebeurt.

Het helpt hierbij om je de universiteit voor te stellen als een miniversie van de Verenigde Staten. Daar wordt beleid gemaakt op federaal niveau, maar hebben de afzonderlijke staten ook een relatief grote eigen vrijheid om keuzes te maken.

Vijf faculteiten

Hetzelfde geldt voor de universiteit. Die bestaat uit verschillende faculteiten. In Tilburg zijn dat er vijf: Tilburg School of Economics and Management (TiSEM), Tilburg Law School (TLS), Tilburg School of Social and Behavioral Sciences (TSB), Tilburg School of Humanities and Digital Sciences (TSHD) en Tilburg School of Catholic Theology (TST).

Iedere faculteit telt haar eigen studenten, docenten en wetenschappers. Zo heeft TISEM grofweg 7.000 studenten en 400 wetenschappers in dienst, die weer zijn verdeeld over verschillende departementen. Aan het hoofd van iedere faculteit staat een decaan.  

Universiteitsraad

Iedere faculteit vaart haar eigen koers, maar moet uiteindelijk verantwoording afleggen aan het College van Bestuur (CvB), waarvan Wim van de Donk de voorzitter en rector magnificus is. Het CvB bestuurt Tilburg University op centraal niveau. Of, om de vergelijking met de Verenigde Staten in stand te houden: op federaal niveau.

Maar het CvB maakt beslissingen niet op eigen houtje. Zij doet dit binnen de universiteitsraad. Die bestaat uit negen medewerkers en negen studenten van de universiteit. Zij zijn verenigd in partijen en worden jaarlijks (studenten) of tweejaarlijks (medewerkers, de volgende keer in 2022) gekozen via verkiezingen. De raad denkt mee met het bestuur, geeft kritiek en advies, en kan instemmen met voorstellen of deze afkeuren.

Studentenfracties en medewerkersfracties

Tilburg University kent twee studentenpartijen op centraal niveau, ook wel fracties genoemd: fractie SAM en fractie Front. Fractie SAM is momenteel de grootste, met vijf leden (zetels) in de raad. Fractie Front heeft er vier. Jarenlang was Front de grootste fractie, totdat SAM vorig jaar tijdens de verkiezingen het stokje overnam. Beide partijen hebben een eigen visie die is vastgelegd in een partijprogramma. Hoewel ze op punten van elkaar verschillen, behartigen ze beide de belangen van de student in de universiteitsraad.

Zo zorgen de studentenpartijen er bijvoorbeeld voor dat er voldoende werkplekken zijn voor studenten. Maar ze praten ook mee over de verbetering van onderwijs of over de aanwezigheid van voldoende studentpsychologen.

Naast de studentenfracties, zijn er ook twee medewerkersfracties actief in de universiteitsraad: fractie Onafhankelijken en fractie TiU International. De eerste partij heeft zes zetels, de tweede fractie heeft er drie. Samen zorgen zij ervoor dat de stem van alle medewerkers aan de universiteit wordt gehoord.

Transparantie

Besluitvorming aan de universiteit gebeurt dus democratisch en via vrije verkiezingen. De vergaderingen van de universiteitsraad zijn daarom ook openbaar: je kunt ze gewoon bijwonen als je wilt. Een goed functionerende democratie is een transparante en controleerbare democratie. Dat is trouwens ook de reden dat Univers bestaat: geen vrije democratie zonder onafhankelijke journalistiek.

Niet alleen op centraal niveau, ook op decentraal niveau, binnen de faculteiten, is besluitvorming democratisch georganiseerd. Dit gebeurt binnen de faculteitsraden. Ook hier zijn studentenfracties en medewerkersfracties actief.

Wanneer je eind april als student gaat stemmen, kun je dus niet alleen je stem uitbrengen op SAM of Front. Je kunt ook stemmen op een van de studentenfracties op facultair niveau: Dante (TSHD), Vrijspraak (TLS), ECCO (TiSEM) en Stimulus (TSB). Sinds een jaar is fractie Front ook actief binnen de faculteiten met haar zogenaamde Active-partijen.

Karl Marx Universiteit

Dit jaar viert Tilburg University het vijftigjarig bestaan van de medezeggenschap. Een unicum: de democratische organisatiecultuur die Nederlandse universiteiten vandaag de dag kenmerkt, heeft zijn wortels in Tilburg.

In de jaren ’60 hadden studenten steeds meer kritiek op de hiërarchische structuur van universiteiten. Een opstand volgde: van 28 april tot 7 mei 1969 werd de universiteit (toen nog de Katholiek Economische Hogeschool) bezet. Studenten eisten medebeslissingsrecht in het universiteitsbestuur.

Hiervoor verstoorden studenten al colleges en dreigden ze met acties, maar nu was de maat vol. De aula werd bestormd, studenten richtten ter plaatse een hogeschoolraad op waarin met meerderheid van stemmen besluiten werden genomen.

Tot op de dag van vandaag is er één foto die symbool staat voor de geweldloze opstand aan Tilburg University. Daarop staat de voorgevel van het Cobbenhagengebouw, waarop de letters Karl Marx Universiteit zijn geschilderd. De foto is niet gemaakt tijdens de opstand, maar in februari 1969, door fotograaf Rien Siers. Toch staat de foto symbool voor de studentenrevolutie in Tilburg.

Maagdenhuisbezetting

Vlak na de opstand in Tilburg vond de Maagdenhuisbezetting in Amsterdam plaats. Deze speelde zich af van 16 tot 22 mei 1969 en geniet veel meer bekendheid. Maar het begin van de studentenopstanden in de jaren ’60 ligt toch echt in Tilburg.

De bezetting in Tilburg gaf het startschot voor de democratisering van het hoger onderwijs, later vastgelegd in de Wet Universitaire Bestuurshervorming. De verkiezingen die jaarlijks op de campus van Tilburg University plaatsvinden, zijn er dus niet zomaar gekomen. Daar moest vijftig jaar geleden een opstand aan vooraf gaan.

Campagnes en opkomst

Lang niet alle studenten zijn op de hoogte van de medezeggenschap aan Tilburg University en van het feit dat ze met hun stem invloed kunnen uitoefenen op het bestuur. Maar iets van de revolutie uit de jaren ’60 echoot nog altijd door.

Zo zijn de verkiezingscampagnes van de studentenfracties Front en SAM beroemd. Vanwege corona worden de verkiezingen en de campagnes dit jaar volledig online gehouden, maar normaal gesproken kleurt de campus rond verkiezingstijd blauw (SAM) en groen (Front) en zijn vertegenwoordigers van de beide partijen overal op de campus te vinden, klaar om studenten over te halen om op hun partij te stemmen.

Ook de opkomst is bij de verkiezingen in Tilburg vergeleken met andere universiteiten structureel hoog, boven de veertig procent. Jammer genoeg hebben veel universiteiten tegenwoordig moeite om studenten naar de stembus te krijgen. Zo schreef Erasmus Magazine (Rotterdam) in 2017 nog over de ‘verontrustend lage opkomst’ bij de verkiezingen (10,3 procent).

Opletten

Toch is het ook in Tilburg opletten geblazen dat de democratische erfenis niet langzaam uitdooft. Bevoegdheden van de verschillende raden zijn door de jaren heen uitgehold. Het instemmingsrecht is in veel gevallen vervangen door een adviesrecht. En gevoelige onderwerp worden vaak achter gesloten deuren besproken, zonder aanwezigheid van publiek en journalisten.

En Tilburg University mag dan tijdens de verkiezingen meestal het hoogste opkomstpercentage hebben van alle universiteiten, dit percentage is wel al jaren dalende. Vorig jaar was er zelfs sprake van een flinke dip: 29,8 procent van de stemgerechtigde studenten ging toen naar de stembus. Dat terwijl het opkomstpercentage in 2019 nog op 41,75 procent lag.

Natuurlijk: corona was net op het toneel verschenen, de verkiezingen werden in grote haast online gehouden. Maar toch. Het valt te hopen dat de trend dit jaar niet doorzet.

_Advertentie.