Waarom katholieke waarden niet (helemaal) in strijd zijn met de regenboogvlag

Voor de zomer stak een discussie de kop op over de vermeende ambitie van Tilburg University om de ‘katholieke identiteit’ af te stoffen. Dat gebeurde naar aanleiding van een artikel in het Brabants Dagblad, waarin onder meer rector Wim van de Donk aan het woord kwam. Is de katholieke identiteit van de universiteit onverenigbaar met de moderne tijd? Of is er meer overlap dan gedacht?

Al snel bleek de appel iets anders aan de steel te zitten. Van een vernieuwde omarming van het katholicisme door de universiteit bleek geen sprake. Toch maakte het verhaal het een en ander los. Gaan de katholieke waarden namelijk wel samen met de waarden van inclusiviteit en diversiteit die de universiteit omarmt? En hoe staat het katholicisme in verhouding tot de wetenschappelijke waarden? Om daar meer over te weten te komen sprak Univers met wetenschapsfilosoof Matteo Colombo.

“Er kan op twee manier naar deze discussie gekeken worden”, steekt Colombo van leer. “Naar het principe en naar de praktijk. In principe is een waarde als inclusiviteit een heel katholieke waarde. Maar ook als je denkt aan waarden als vergevingsgezindheid, rechtvaardigheid, vrijgevigheid, die komen allemaal overeen met de meeste religies waarmee ik bekend ben.

“Nu kan het enigszins afhankelijk zijn van hoe je de term ‘inclusiviteit’ interpreteert, maar over het algemeen is er continuïteit tussen het principe van inclusiviteit en de meeste religies.”

‘Iets dat verdeling zaait’

Maar dat de praktijk er vaak anders uitziet, weet Colombo ook. “In een land als Nederland wordt religie vooral geassocieerd met vooroordelen en andere negatieve zaken zoals de pedofilie binnen katholieke kerk of de fundamentalistische stromingen binnen de islam.

“Daardoor kan het komen dat mensen die geen achtergrond of affiniteit hebben met die religieuze waarden, de opmerkingen van de rector in het oog van inclusiviteit, als problematisch ervaren. Ze zien religieuze waarden dan niet als inclusief maar juist als iets dat verdeling zaait.”

Het mag bekend zijn dat de katholieke kerk een vinger in de pap heeft bij Tilburg University. Hoe dik of dun die vinger is, daarover verschillen de meningen. Als het erover gaat hoe de universiteit zich verhoudt tot haar katholieke achtergrond, spelen er volgens de filosoof ook andere vragen mee.

“Als je het hebt over de invloed die de kerk heeft op het Stichtingsbestuur dan kan dat problematisch zijn. Maar als je het omdraait kan het dat even goed zijn: wat als er iemand uit de bedrijfswereld op die stoel zit. Is dat dan beter?” vraagt Colombo zich af.

Religie en identiteit

Toch vermoedt Colombo dat in de praktijk een grote nadruk op de katholieke identiteit vooral vervreemdend werkt. Een eenzijdige nadruk op het katholicisme is volgens hem niet wenselijk. Trek het breder, adviseert de wetenschapsfilosoof: “Ik denk dat er ruimte moet zijn om ook les te geven over andere religies. Identiteit gaat vaak over ras, en gender, en dat is terecht, maar religie hoort daar volgens mij ook bij.”

Vindt Colombo dan dat mensen te weinig weten van de religies die ze bekritiseren? “Ik zie drie verschillende houdingen om me heen, zowel bij studenten als collega’s. Sommige mensen maakt het gewoon niks uit, het onderwerp houdt ze totaal niet bezig. Dan zijn er nog mensen die onwetend zijn over het thema.

“En de derde is een negatieve houding richting religie die gebaseerd is op stereotypes. Dus als het gaat over de islam, dan wordt de link gelegd met terrorisme, gaat het over katholicisme, dan gaat over het pedofilie. Extra onderwijs zou daarom geen kwaad kunnen, meent Colombo. “De associaties die de laatste groep maakt, houden namelijk geen stand als je ze in een context plaats.”

Katholicisme en wetenschap

Dan is er nog de vraag: kunnen de uitgangspunten van het katholicisme de kernactiviteiten van de universiteit onderschrijven? Namelijk het zoeken naar waarheid. “In principe richt elke religie zich op waarheidsvinding. Dus er is continuïteit met de wetenschappelijke waarden.

“De nadruk op waarheid, inclusiviteit en rechtvaardigheid komen ook overeen met een belangrijke kerntaak van de universiteit, namelijk onderwijs. Op een ander, praktisch niveau, is die combinatie moeilijker, dan ligt het eraan hoe je die waarden interpreteert.”

Op veel gebieden staat wetenschappelijk onderzoek vrijwel los van religieuze vraagstukken, zo laat Colombo weten. Dat blijkt volgens de filosoof onder meer uit de talloze wetenschappelijke doorbraken die zijn gedaan op het moment dat religieuze instituten een veel prominentere rol speelden in de maatschappij.

“Ook islamitische denkers en joodse denkers hebben in Europa een grote rol gespeeld in het vinden van recepten, strategieën om de realiteit beter te leren begrijpen. De uitdaging voor veel van die denkers was om de vondsten uit de natuurlijke wereld, te rijmen met hoe ze dachten dat de bovennatuurlijke wereld eruitzag. En 2000 jaar later is die uitdaging er nog steeds.”

_Advertentie.