‘Ondernemerschap hoort bij de universiteit die Cobbenhagen voor ogen had’

Ondernemerschap in het onderwijs, ondernemerschap in de wetenschap. De universiteit lijkt de afgelopen jaren een nieuwe richting te zijn ingeslagen. Dat leidt tot zorg bij een aantal Tilburgse wetenschappers: raken we van het academische pad af? Daar is geen enkele reden toe, zeggen Jeroen Kuilman en Edward van de Pol. Het is geen nieuwe koers, maar een invulling van de maatschappelijke oriëntatie die de universiteit al had. “Dat is wat Cobbenhagen voor ogen had.”

Met de opname van ondernemerschap in het onderwijsprofiel en de start van de bachelor entrepreneurship hebben we het ondernemen omarmd, liet de universiteit trots weten in Tilburg University Magazine. Daarmee sluit de universiteit aan op de tijdgeest en de behoefte van studenten, ‘dat blijkt uit de enorme belangstelling voor de nieuwe bachelor’.

Maar niet iedereen is blij met al die aandacht voor entrepreneurship. Wint hier de logica van het bedrijfsleven het van de academische waarden? Zo schreef hoogleraar Juliette Schaafsma eind vorig jaar in een opiniestuk in Univers: “Beter dan het ondernemer­schap omhelzen kan de universiteit naar haar aard op dergelijke ontwikkelingen kritisch en onafhankelijk reflecteren en waar nodig, understanding society, tegenwicht bieden.”

Neoliberaal gedachtegoed

Volgens Jeroen Kuilman, vice decaan onderwijs van de economische faculteit en Edward van de Pol, directeur Knowledge Transfer Office, is er sprake van een misverstand. Het omarmen van ondernemerschap betekent niet dat het neoliberale gedachtegoed van de markt en de jacht op winst als norm der dingen door de universiteit is overgenomen.

Kuilman: “De bron van de verwarring is de definitie van wat ondernemerschap is. Het wordt gezien als puur winstbejag, alleen oog hebben voor commerciële belangen. Dat is een heel beperkte kijk op entrepreneurship. Wij richten ons op ondernemerschap in brede zin. Dat vind je ook terug in het Tilburgse Onderwijsprofiel, daarin wordt gesproken over kennis, kunde en karakter en dat kan zich uiten in ondernemendheid.”

“Wij verwachten niet dat onze studenten allemaal eigen bedrijven starten, maar wel dat ze ondernemend zijn. Dat kan op allerlei manieren. Binnen hun studie al, bijvoorbeeld door een bestuursjaar te doen, op uitwisseling te gaan of door betrokken te zijn bij Serve the City. De studenten die dat doen zijn heel ondernemend en dat moedigen we heel erg aan, dat past goed bij deze universiteit”

Valorisatie

Het motto van de universiteit is Understanding society, maar als je dat doet, wat doe je er dan mee, betoogt Edward van de Pol. Ondernemerschap kan volgens hem juist een middel zijn om iets te doen met maatschappelijke betrokkenheid. “Ik merk dat dat is wat studenten willen. Betrokkenheid en ondernemerschap, ik denk dat je in de opleiding juist daar richting aan kunt geven. Jonge mensen zijn super adaptief en hebben goede voelhoorns voor wat de maatschappij belangrijk vindt. Studenten in de bachelor hebben andere ambities dan ondernemers van vroeger, je ziet dat terug in hun startupbedrijven.”

“Tegenwoordig hebben succesvolle ondernemers oog voor alle aspecten in hun bedrijfsvoering. Oog voor het milieu, oog voor de mens. Dat is typisch iets wat bij het Tilburgse profiel hoort. Voor meer en meer studenten is dat een reden om startups beginnen, om impact te hebben. Niet uit puur winstbejag. Social entrepreneurship, impact driven ondernemen, dat heeft de toekomst. Dat zie je terug bij jonge mensen en dat moet je ondersteunen. Business where society benefits, dat is de payoff van IQONIC (de incubator van Tilburg University, red), dat is waarom we het doen.”

Cobbenhagen

De aandacht voor ondernemen verandert volgens beiden niets aan de idealen van de universiteit en de koers om daar uitvoering aan te geven. Ondernemerschap is niet het doel, maar vooral het middel. Kuilman: “Deze universiteit is ooit gestart als handelshogeschool met aandacht voor maatschappelijke oriëntatie. Die insteek is iets wat bij Tilburg hoort en wat Cobbenhagen voor ogen had. Wij zijn een heel ondernemende universiteit, dat geldt voor studenten en ook voor het wetenschappelijk personeel. Neem bijvoorbeeld het Zero Hunger Lab van Hein Fleuren. Hij is daarmee ook een ondernemende wetenschapper die iets nieuws heeft opgezet. Hij heeft daarvoor mensen verzameld, organisaties benaderd. Niet uit winstbejag, maar om zich in te zetten voor een betere wereld. Ik vind dat heel exemplarisch voor deze universiteit.”

Van de Pol: ”De drie kerntaken van de universiteit zijn onderwijs en onderzoek en dat betekenisvol laten zijn voor de samenleving. Een voorbeeld daarvan is de app tegen prikangst van onderzoeker Elisabeth Huis in ’t Veld. Zij zag het probleem voor het eerst toen ze onderzoek deed bij de bloedbank. Sommige mensen die regelmatig geprikt werden, kregen een reflex dat ze daarvan flauw gingen vallen en stopten daardoor als bloeddonor. Ze ging nadenken hoe je dat moest aanpakken en kwam op een oplossing van AI met neurofeedback. Dat was een goede vorm om bloeddonoren te behouden. En toen kwam corona met één van de grootste vaccinatieprogramma’s uit de geschiedenis. Het belang van een oplossing voor prikangst werd nog relevanter en daarmee ook het idee om een bedrijf te beginnen. Op die manier kan zij met haar kennis en model heel veel mensen bereiken en helpen.”

Groeistrategie

Jeroen Kuilman: “Door de groei van de studentenaantallen de afgelopen jaren leeft het idee bij sommigen dat de universiteit nog altijd een groeistrategie hanteert. Dat we vanuit financieel belang zoveel mogelijk studenten willen binnenhalen. Maar het zit anders. Het gaat om kwaliteit eerst. Meer en meer is onze drive niet.”

“De bachelor Entrepreneurship hebben we niet opgezet omdat we zo snel mogelijk willen groeien met onze faculteit, maar omdat het hoort in onze portfolio. Oorspronkelijk hadden we bedacht dat de opleiding al geslaagd zou zijn als we vijftig studenten konden aantrekken. We werden snel ingehaald door de werkelijkheid. In het eerste jaar hadden we er al driehonderd en dit jaar ook. Het is eigenlijk een groter succes dan we vooraf hadden ingeschat.”

‘Niet iedereen wil per se een eigen bedrijf beginnen en dat hoeft ook niet’

“Van die studenten waren er circa vijftig al bezig met een kleine eigen onderneming. Vaak zijn ze er al vanaf de middelbare school mee bezig. Jongeren beginnen daar nu veel vroeger mee. Niet iedereen wil per se een eigen bedrijf beginnen en dat hoeft ook niet: werkgevers hebben ook mensen nodig die innovatief kunnen denken, creatief zijn. Wij proberen vooral die innovatieve en creatieve mindset te kweken bij onze studenten. Daar kunnen bedrijven en overheden ook baat bij hebben.”

Samenwerking

Edward van de Pol: “Tilburg University wil een aantrekkelijke universiteit zijn, voor studenten en wetenschappers. Daar speel ondernemerschap echt een grote rol in. We werken in Brabant samen met Fontys, JADS, Avans, TU Eindhoven, Breda University of applied sciences en HAS Hogeschool. Bijvoorbeeld met het jaarlijkse ondernemerssymposium The Road voor studenten en ondernemers van de Academic Business Club en het maandelijks terugkerende event Venture Visionaries.

“We ondersteunen studenten en wetenschappers. Het uitgangspunt is dat ze het zelf moeten doen. Ze krijgen de faciliteiten, mensen die kunnen helpen, een waardevol netwerk. We nemen geen werk uit handen, maar we hebben wel een begeleidingsprogramma waarmee we ze langs valkuilen leiden. We bieden een veilige omgeving waarin ze dingen uit kunnen proberen en waarin ze ook mogen falen. We helpen ze om grote problemen te voorkomen zodat er geen grote ongelukken gebeuren.”

Kuilman: ”Het gaat uiteindelijk om het probleem dat je oplost. Dat is het uitgangspunt van wat we studenten leren. Die oplossing ga je ontwikkelen, die ga je toetsen, die ga je bijsturen. Dat is een competentie die bedrijven en organisaties erg belangrijk vinden en die kan leiden tot maatschappelijk impact.”

_Advertentie.