Promovendus Nathalie Swinkels: ‘Ik weet nog steeds niet wat ik precies verkeerd heb gedaan’

Er is veel over haar gepraat, maar niet met haar. Nathalie Swinkels kwam dit jaar in het nieuws nadat haar bul tijdens de openbare verdediging niet werd uitgereikt. Iets wat normaal gesproken nooit gebeurt. Nu vertelt Swinkels haar kant van het verhaal: “Andere promovendi kan nog steeds hetzelfde overkomen.”

Het zal je maar gebeuren. Sta je na jaren van onderzoek klaar om je bul in ontvangst te nemen, krijg je ineens te horen dat de promotie wordt geschorst. Zomaar, op het moment suprême. Het overkomt Nathalie Swinkels eind vorig jaar. Een schokkende en vernederende ervaring. Het proefschrift is unaniem goedgekeurd door de promotiecommissie, de verdediging moest niets meer dan een formaliteit zijn.

Emeritus hoogleraar Jan Vranken is aanwezig bij de verdediging en brengt de vreemde gang van zaken onder de aandacht bij Univers. Er volgen verschillende verklaringen vanuit de universiteit en de promotoren van Swinkels. En een interview met rector magnificus Wim van de Donk, die de geschorste promotie omschrijft als een ‘perfecte storm’.

Een perfecte storm? Daar wil Swinkels niets van weten. Zelf omschrijft ze haar eerste promotieverdediging als “het startpunt van een Kafkaiaanse film.” Eentje waarbij de universiteit zich meer zorgen maakt om de eigen reputatie, dan om het welzijn en de juiste begeleiding van de promovenda. “Gelukkig hebben mijn promotoren Paul Vlaardingerbroek en Anna Meijknecht het altijd voor mij opgenomen, dat heeft me echt goed gedaan.”

Inmiddels heeft ze haar bul gelukkig binnen. Na een tweede promotieverdediging dit jaar is de champagne wel ontkurkt. Maar Swinkels blijft met de nodige vragen zitten: “Tot op de dag van vandaag heb ik geen idee heb wat ik fout heb gedaan.”

Geheime stemming, geen onderbouwing

Dat een promotieverdediging vooral ceremonieel van aard is, hoort ook Swinkels voorafgaand aan haar eerste verdediging. Ze weet dat haar proefschrift unaniem is goedgekeurd. En dus ziet ze haar verdediging “met vertrouwen tegemoet”. 

De eerste verdediging, november vorig jaar, is wegens corona online. Omdat Swinkels lijdt aan een ongeneeslijke spierziekte waardoor ze steeds minder mobiel wordt, mag ze blijven zitten. Maar er zijn problemen met de techniek, waardoor ze niet alle vragen goed kan verstaan: “Mijn zenuwen kregen meteen vanaf het begin de bovenhand. Toch heb ik alle vragen naar mijn beste vermogen beantwoord. Dat mijn eerste promotieverdediging niet ondermaats was, werd later door mijn coach (die na de verdediging door de universiteit aan mij was toegewezen) dan ook bevestigd.”

Vervelend, maar niks aan de hand dus. Zou je denken. Tijdens het wachten op de terugkeer van de commissie, wat erg lang duurt, begint Swinkels te vermoeden dat er iets mis is. “Ik werd uitgenodigd om naar een andere zaal te gaan waar de decaan, promotor, copromotor, en twee commissieleden zaten. Decaan Geert Vervaeke, voorzitter van de Promotiecommissie, vertelde mij dat hij goed en slecht nieuws had. Hij had mijn proefschrift niet gelezen en vond mijn promotieverdediging niet goed, maar kon meteen toezeggen dat ik een tweede kans zou krijgen voor de verdediging. Het is mij niet duidelijk wat er precies achter gesloten deuren is gebeurd, maar hij had een ad hoc geïmproviseerde geheime stemming georganiseerd, waarin de meerderheid tegen had gestemd.” De meerderheid betekent hier: twee tegen één, want de promotiecommissie miste een lid en een ander lid had slechts een adviserende rol.

Een onderbouwing bij het besluit krijgt Swinkels niet. Wel deelt de voorzitter mee dat zij als voorbeeld dient om het promotiereglement in de toekomst aan te passen, omdat er in het verleden veel ondermaatse verdedigingen zijn geweest. Swinkels: “Ik werd in shock achtergelaten, samen met mijn promotor, copromotor en paranimf, die de situatie probeerden te behappen.”

Een geheime stemming, geen onderbouwing, een besluit op basis van een promotiereglement in de toekomst dat nog niet bestaat, één ding is Swinkels meteen duidelijk: “Dit is overduidelijk rechtsonzekerheid waar er geen rechtsbescherming wordt geboden.”

Antwoorden blijven uit

Wat nu? Swinkels en haar promotoren willen opheldering en besluiten om de uitkomst aan te vechten. Op basis van het huidige, geldende promotiereglement, de Code of Conduct en de gangbare praktijk, hebben ze er vertrouwen in dat fouten worden rechtgezet.

Al snel ervaart Swinkels dat haar weinig ruimte wordt geboden. Tijdens een gesprek in november 2021 deelt de vicedecaan mee dat het besluit vaststaat: er komt een tweede promotieverdediging. Swinkels: “Ik was hierover enorm verbaasd omdat er nog geen hoor en wederhoor had plaatsgevonden met mij en mijn promotor en copromotor. Het werd beaamd dat de volgorde der dingen inderdaad anders had gemoeten, maar dat het besluit nu eenmaal al was bestendigd.”

Swinkels krijgt een coach aangeboden en er wordt al meteen bekeken hoe de tweede promotieverdediging het beste kan worden aangepakt. Antwoord op de vraag wat er nu precies verkeerd is gegaan tijdens de eerste promotieverdediging, krijgt ze niet.

Ik durfde niet te reageren omdat ik mijn tweede promotieverdediging niet in gevaar wilde brengen; ik was te afhankelijk van de universiteit.

Nathalie Swinkels

Een lange brief van haar promotor en copromotor aan het College voor Promoties, blijft eveneens onbeantwoord. Later verneemt Swinkels dat het College voor Promoties de zaak opnieuw bekijkt; zij krijgt geen verzoek om een inhoudelijke bijdrage. In december komt er een mail binnen: volgens de universiteit is er niets verkeerd gegaan tijdens de eerste promotieverdediging.

Swinkels kiest eieren voor haar geld en gaat akkoord met de tweede promotieverdediging, die plaatsvindt op 14 januari 2022. Er wordt extra op gelet dat eventuele technische storingen effectief worden ondervangen en de coach, betaald door de universiteit, helpt Swinkels om het weggeslagen vertrouwen te herstellen.

Met goed resultaat, de tweede promotieverdediging is succesvol: “Verschillende mensen hadden mij verzekerd dat professor van Genugten een goede commissievoorzitter zou zijn en hij was objectief. Na afloop kreeg ik een handgeschreven felicitatie van de rector magnificus, met een voorstel om af te spreken.”

Vertrouwen in verbetering is weg

De bul is binnen, maar het vertrouwen is niet terug. Nou ja, het vertrouwen in haarzelf, dat is wel teruggekeerd, vertelt Swinkels. Daar staat een groot wantrouwen tegen de universiteit tegenover. Want dat ze maanden na de tweede promotieverdediging nog steeds niet weet wat ze fout deed, en dat ze niet ziet hoe toekomstige promovendi betere bescherming krijgen, dat steekt.

Ook in de communicatie naar buiten toe is de universiteit onzorgvuldig geweest, stelt Swinkels. Zo stuit een persbericht van de universiteit, gepubliceerd op 20 december, haar nog altijd tegen de borst: “De universiteit was niet “met uiterste zorg en in goed overleg met alle betrokkenen” omgegaan met de zaak, zoals werd gesteld. Gelukkig waren mijn promotor en copromotor zo moedig en integer om dit naar buiten te brengen. Er werd namelijk helemaal niet met ons, maar over ons gesproken, en vooral in het belang van de universiteit, met de nodige framing. Ik durfde niet te reageren omdat ik mijn tweede promotieverdediging niet in gevaar wilde brengen; ik was te afhankelijk van de universiteit en ik wist nog steeds niet wat ik verkeerd had gedaan.”

Een interview met de rector magnificus in Univers, valt eveneens verkeerd. Na de tweede promotieverdediging heeft Swinkels herhaaldelijk contact met de rector magnificus; ze wil graag meedenken over een betere uitwerking van het promotiereglement. “Het viel me tijdens verschillende contactmomenten met hem op dat zijn uitleg van gebeurtenissen steeds weer net iets anders was en dat blijkt wederom uit het interview. Ik vond het erg pijnlijk dat hij een paar keer zei hoe decaan Geert Vervaeke slachtoffer was en leed onder de situatie.” Swinkels besluit daarop het contact met de universiteit te beëindigen. Volgens haar is er sindsdien ook niets veranderd.

Mogelijke oplossing: beter promotiereglement?

Inmiddels maakt Swinkels het weer goed. De geschorste promotie heeft diepe sporen bij haar nagelaten, maar ze is veerkrachtig en voelde zich altijd gesteund door haar promotoren. Dat neemt niet weg dat ze hoopt dat er snel een beter promotiereglement komt.

“Naar mijn mening zijn er problemen met het promotiereglement. De voornaamste is dat het niet ziet op een negatieve beoordeling van een promotieverdediging, als dat al tot de mogelijkheden behoort. Uiteraard heeft een promotiecommissie een mening, maar er zijn geen vastgelegde, openbare, objectieve beoordelingscriteria voor een promotieverdediging.”

Een van de commissieleden was verhinderd op de datum van Swinkels’ eerste promotieverdediging. “Wat kunnen de verregaande gevolgen zijn van een ontbrekend commissielid? Ook hierover is het reglement onduidelijk. De vraag van het afwezige commissielid had ik overigens beantwoord, maar het commissielid had – ondanks wat staat beschreven in het reglement – op dat moment vanwege diens afwezigheid geen stemrecht. Het is van belang dat promovendi goed weten wat de consequenties zijn als een lid afwezig en/of ‘slechts’ een adviseur is, vooral als de meningen over de verdediging van het proefschrift verdeeld zijn. Voor de unanieme goedkeuring van het proefschrift staat duidelijk dat er minimaal vier commissieleden moeten zijn. Er staat te weinig in over de promotieverdediging, en dus word je totaal overgelaten aan de willekeur van een voorzitter met een eigen agenda.”

Als die veranderingen er komen, en de universiteit zich ook bezint over de eigen houding, is de geschorste promotie van Swinkels misschien toch nog ergens goed voor geweest. Ze hoopt het maar. Want zolang alles bij het oude blijft, lopen volgens Swinkels ook toekomstige promovendi risico tijdens de openbare verdediging.

_Advertentie.