Zorgen over JADS: data-academie in Den Bosch kan nog niet op eigen benen staan

Studenten weten de weg naar de Jheronimus Academy of Data Science (JADS) nog altijd maar moeilijk te vinden. Daardoor komt de data-academie in Den Bosch ieder jaar miljoenen tekort. De zorgen over het gezamenlijke project van Tilburg University en Eindhoven University of Technology nemen toe.

Het begint vrolijk in december 2016: met een feestelijke opening door koningin Maxima wordt de unieke samenwerking tussen Tilburg University en Eindhoven University of Technology beklonken. Met de opening van de nieuwe data-hub in het Mariënburg-klooster mag Den Bosch zich in een klap universiteitsstad noemen. Er heerst vooral optimisme. Data is het nieuwe goud en de Jheronimus Academy of Data Science (JADS ) heeft alles in zich om een belangrijke speler te worden op het gebied van data-onderzoek.

Toch zijn er vanaf het begin ook zorgen, zo vallen de studentenaantallen tegen en draait de academie meer verlies dan verwacht. Een kwestie van tijd, zo verzekeren de universiteitsbestuurders de bezorgde universiteitsraadsleden: bedrijven zitten te springen om studenten die de weg weten in onze datagedreven samenleving. Met die aanmeldingen komt het wel goed en daarmee ook met de noodzakelijke inkomsten.

Bovendien lopen de universiteiten weinig financieel risico, de provincie Noord-Brabant en de gemeente Den Bosch staan garant voor een ruimhartig startkapitaal van 20 miljoen euro. Verspreid over tien jaar, daarna moet het JADS haar eigen boontjes kunnen doppen.

Miljoenen tekort

Ondertussen is die subsidiebijdrage van twintig miljoen volledig opgemaakt in 2020, zo blijkt uit het jaarverslag van Tilburg University uit dat jaar. Maar JADS is nog niet uit de rode cijfers. Uit de TiU-jaarverslagen van de afgelopen drie jaar ontstaat een preciezer beeld van de tekorten: in 2022 gaat het om een exploitatietekort van 1,9 miljoen, in 2021 is het tekort 2,5 miljoen en in 2020 bedraagt het tekort 1,5 miljoen. Al met al draaide JADS de afgelopen drie jaar voor bijna 6 miljoen euro verlies.

Dat bedrag wordt gelijk verdeeld over Tilburg University en Eindhoven University of Technology. De beide universiteiten zijn in 2019 een gemeenschappelijke regeling overeengekomen. Die houdt in dat TiU en TU/e de gezamenlijke activa, passiva, baten en lasten van JADS naar evenredigheid van het belang verwerken in hun jaarrekeningen (ieder 50 procent). Overschotten en tekorten die vanuit deze samenwerking ontstaan worden ook zo verdeeld.

Over de oorzaken van de tekorten bij JADS reppen de jaarverslagen niet. In de TiU management rapportage (Eindejaars MARAP) van 2022, staat wel een summiere uitleg: ‘Het exploitatieresultaat JADS is slechter dan begroot. De ontwikkeling van de instroom in de masteropleiding alsmede de achterblijvende omzet voor professional education vormen de belangrijkste verklaringen.’

Zorgen in de universiteitsraad

Tijdens de Commissie Financiën en Infrastructuur (CFI-bijeenkomst) op 27 maart 2023 spreken raadsleden hun zorgen uit over de tekorten bij JADS. Ook vragen ze zich af wat die precieze studentenaantallen van de masteropleiding zijn en wat het streefgetal is. Het antwoord op die laatste vraag is volgens het bestuur 350.  Met 350 studenten bereik je het zogenaamde ‘break-even point’.

Op de vraag hoeveel studenten er nu daadwerkelijk staan ingeschreven komt niet direct een antwoord, op een later moment via een interne notitie wel: ‘Het aantal ingeschreven studenten bij JADS Den Bosch was op 1 oktober 2021: 142. Op 1 oktober 2022: 165. Dit zijn de ingeschreven studenten van TiU en TU/e samen.’

Tijdens de daaropvolgende universiteitsraad van 6 april toont Bert Willems van medewerkersfractie TiU International zich bezorgd over het lage aantal masterstudenten aan JADS. In 2022 hebben zich immers slecht 19 studenten meer aangemeld dan het jaar ervoor. Het streefgetal van 350 lijkt daarmee nog niet in zicht.

Rector Wim van de Donk erkent dat er zorgen zijn. De omstandigheden waarin JADS begon zijn veranderd, legt hij uit. Er is meer concurrentie. Zo zijn verschillende universiteiten ondertussen volop met datawetenschap bezig en ook binnen de eigen universiteiten zijn er nieuwe initiatieven op dat vlak.

‘Twee universiteiten werden de ouders van een prachtige baby, we moeten die baby wel een goede kans geven om zich te ontwikkelen’, schetst hij de situatie van JADS tijdens de raad. ‘Op dit moment zijn we aan het heroverwegen wat er aan de hand is en wat er moet gebeuren. We moeten een strategische beslissing nemen, die discussie voeren we met collega’s van Eindhoven. Er wordt aan gewerkt. Het kost moeite en geduld, en ja, er zijn wat zorgen.’

Nog niet kostendekkend

Er zijn nog wel andere subsidiepotjes waar JADS gebruik van maakt, blijkt uit het jaarverslag van 2022. ‘Vanaf 2022 verstrekken de provincie en de gemeente projectsubsidies voor de uitvoering van het Projectplan JADS 2021-2025 als bijdrage aan de strategische agenda op het gebied van data-economie.’ In het Overzicht incidentele & begrotingssubsidies 2022 staat dat Technische Universiteit Eindhoven in dat jaar een projectsubsidie van ruim anderhalf miljoen euro ontving. Met als beschrijving: Missiegedreven Innovatie beleid, Data Economie, Projectplan JADS.  

Beide universiteiten hebben in datzelfde jaar een extra financiële bijdrage van 425 duizend euro aan JADS verstrekt. ‘In aanvulling op de collegegelden en de variabele rijksbijdrage in verband met bekostigde studenten, graden, proefschriften en ontwerperscertificaten’, aldus de toelichting uit het financiële jaarverslag van 2022.

Financieel staat JADS er nog niet sterk genoeg voor, bevestigt JADS-communicatieadviseur Els Oostveen in een schriftelijke reactie, waarin het instituut meer inzicht geeft in de strategie en toekomstvisie voor de komende periode. ‘JADS bevindt zich in een cruciale fase van start-up naar scale up’, licht JADS onder andere toe.

‘Er is veel gerealiseerd in de afgelopen zeven jaar, maar de schaal van de activiteiten is nog veel te klein om kostendekkend te kunnen opereren.’ Ook staat erin dat er waarschijnlijk ‘aanzienlijke investeringen en tientallen jaren’ voor nodig zijn om een instituut als JADS van de grond af aan op te bouwen. ‘Daar zijn partners met een lange termijnvisie voor nodig, die vooral ook gezamenlijk een groeiambitie willen omarmen en helpen realiseren’.

Toekomstperspectief

Dat betekent niet dat ze stilzitten in Den Bosch, blijkt uit diezelfde reactie. Zo is er begonnen met JADS Labs: dat zijn ‘grootschalige vijfjarige onderzoeksprogramma’s waarin bedrijven en onderzoekers samenwerken aan grote maatschappelijke uitdagingen. Er zijn inmiddels vier labs gestart met o.a. KPN, Deloitte, DPG Media en LaNubia. Met deze LABS zijn miljoenen euro’s vanuit de Nederlandse-AI Coalitie en het bedrijfsleven geïnvesteerd in onderzoek bij JADS.’

JADS benadrukt ook dat de tweejarige master Data Science in Business and Entrepreneurship ‘hoog gewaardeerd’ werd door studenten in de Nationale Studenten Enquete van afgelopen jaar en dat afgestudeerden ‘zeer gewild zijn op de arbeidsmarkt’.

Momenteel werkt JADS aan een strategie die steunt op drie pijlers: ‘zichtbaarheid en verbreding van het onderwijsaanbod, uitbouw van JADS research labs en efficiënte bedrijfsvoering.’ Ook komen er mogelijk twee nieuwe data-masters, er zijn vijftien open plaatsen voor promovendi en er komt een verbeterplan voor de bedrijfsvoering. De nieuwe strategie van JADS wordt in de loop van dit jaar verder uitgewerkt.

_Advertentie.