Regeringscommissaris Mariëtte Hamer over grensoverschrijdend gedrag tijdens de studententijd: ‘We moeten met elkaar nieuwe spelregels maken’
Afscheid nemen van dubieuze tradities, elkaar respectvol behandelen en een grote cultuurverandering. Om seksueel grensoverschrijdend gedrag tijdens de studententijd tegen te gaan roept regeringscommissaris Mariëtte Hamer samen met studentorganisaties op tot actie: ‘Je bent pas een échte vent als je vraagt om consent.’
Er moet meer over seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld in het studentenleven gesproken worden, vindt Mariëtte Hamer. Uit onderzoek blijkt dat twee op de drie studenten te maken heeft gehad met seksueel grensoverschrijdend gedrag tijdens de studententijd. Een op de tien vrouwelijke studenten heeft tijdens de studententijd zelfs een verkrachting meegemaakt.
Op initiatief van regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld, Mariëtte Hamer, kwamen verschillende studentenorganisaties vorig jaar bijeen. Dit leidde tot Het Studentenpact, een serie actiepunten die de meeste studentenverenigingen, studentenorganisaties, het Insterstedelijk Studenten Overleg (ISO) en Amnesty International hebben gemaakt.
Afgelopen donderdag ondertekenden de Tilburgse bestuurders van de studentenverenigingen Olof, Vidar en Plato dit pact. Zij beloven hiermee binnen hun vereniging aan de slag te gaan met de aanpak van seksueel grensoverschrijdend gedrag en een gewenste cultuurverandering. Univers sprak met Mariëtte Hamer over grensoverschrijdend gedrag in het studentenleven.
Het studentenpact bevat dertig actiepunten, verdeeld over vijf concrete onderwerpen. Onder het actiepunt ‘gedrag’ wordt beschreven dat het belangrijk is om elkaar gelijkwaardig en respectvol te behandelen. Hoe rijmt u dit met een studentencultuur waarin ontgroeningen plaatsvinden, machtsverhoudingen tussen leden en aspirant-leden bestaan en vrouwen en mannen ‘elkaar regelen’?
‘Ik denk dat we snakken naar een grote cultuurverandering. Een ontgroening kan natuurlijk ook op een plezierige manier plaatsvinden. Het studentenpact gaat in de eerste plaats over seksueel grensoverschrijdend gedrag. Maar uit allerlei gesprekken die ik over dit onderwerp heb gevoerd, merk ik dat het in bredere zin ook gaat over hoe we respectvol met elkaar omgaan.
‘Een tijdje terug nam ik deel aan een debat met leden van studentenverenigingen uit Groningen. Gek genoeg gaven zij aan vooral last te hebben van oud-leden, omdat die hechten aan de tradities van de vereniging. Als je nieuw bent bij een vereniging, ken je de tradities nog niet zo goed en hecht je daar minder waarde aan. Hierdoor hebben leden soms ook het idee dat zij meer met hun oud-leden het gesprek moeten aangaan, omdat zij nieuwe mensen ‘besmetten’ met hun ouderwetse opvattingen.’
Is een bredere cultuurverandering in uw ogen een evolutionair proces of een revolutionair proces?
‘Misschien wel allebei. Het feit dat er überhaupt verandering plaatsvindt, is revolutionair. Dat geldt ook voor een bepaalde bewustwording die bij veel studenten plaatsvindt. Zo gaf een voorzitter van een studentenvereniging tijdens een bijeenkomst vrij duidelijk aan dat ‘je pas een échte vent bent, als je vraagt om consent.’ Het was altijd vrij ingebakken om dit niet te doen, simpelweg omdat veel jonge mannen niet geleerd hebben om toestemming te vragen.
Grensoverschrijdend gedrag
Van ontgroeningen die te ver gaan tot seksueel misbruik: studentenverenigingen komen de laatste tijd vaak negatief in het nieuws. Tijd voor een cultuurverandering. Hoe zorg je voor een veilige omgeving binnen de verenigingen? Hoe bepaal je wat kan en wat niet kan? En in hoeverre krijgen studenten buiten de muren van verenigingen te maken met grensoverschrijdend gedrag? In deze serie gaat Univers met verschillende partijen in gesprek over grensoverschrijdend gedrag in het studentenleven.
‘Anderzijds merk je wel dat het proces an sich evolutionair is. Wanneer ik bijvoorbeeld in het bedrijfsleven kom praten over sociale veiligheid, merk ik dat mensen het makkelijker vinden om over een onderwerp als ‘pesten’ te praten dan over een onderwerp als ‘seksueel grensoverschrijdend gedrag.’ Dat is eigenlijk heel raar. Beide zijn enorm vervelend en alleen daarom al moet je over beide onderwerpen spreken.
‘Je hoort mensen zich vaak hardop afvragen of ze dan helemaal geen complimentje meer mogen maken. Dat is natuurlijk onzin. Je mag altijd iemand complimenteren, maar het moet wel een écht compliment zijn en op het juiste moment met de juiste toon gegeven worden.’
Geregeld komen studentenverenigingen negatief in het nieuws. Vorig jaar raakten leden van het Amsterdamsch Studenten Corps in opspraak door vrouwen als ‘sperma-emmers’ te betitelen tijdens een toespraak op een lustrumdiner. Voelen leden van studentenverenigingen zich onaantastbaar?
‘Ik denk inderdaad dat de jongens van het Amsterdamse corps dachten dat hun uitspraken geen gevolgen zouden hebben. Wat ik erg goed vond was dat de vrouwen van dezelfde vereniging tegen hen in opstand kwamen. Dat is nog niet eerder gebeurd.
‘Ik vind het jammer dat voornamelijk rellen in het nieuws komen en er minder aandacht is voor alle positieve dingen die achter de schermen bij studentenverenigingen gebeuren. Veel verenigingen werken hard aan een cultuurverandering en daar mogen we het ook over hebben.
‘Daarnaast denk ik dat we ons moeten realiseren dat het voor besturen lastig is om dingen van de ene op de andere dag te veranderen. Een bestuur zit vaak maar voor één jaar aan de knoppen en moet dan alweer het stokje overdragen aan een nieuw bestuur. Dan is het lastig om continuïteit in te brengen.
‘Met het Studentenpact proberen we dit probleem te ondervangen en hopen we dat incidenten zullen verdwijnen. Bijvoorbeeld door verenigingen en organisaties te adviseren om een ouderejaars als vertrouwenspersoon te installeren en deze persoon te vragen om dit langer te doen dan één jaar.’
In het verleden hebben Erasmus Universiteit, Universiteit van Utrecht en de Vrije Universiteit al eens studentenbeurzen en financiële steun stopgezet vanwege wan- en grensoverschrijdend gedrag bij studentenverenigingen. U bent aangesteld om gevraagd en ongevraagd advies te geven. Zou u Tilburg University adviseren om financiële steun stop te zetten wanneer er sprake is van een onveilige, grensoverschrijdende cultuur binnen een vereniging?
‘Dat vind ik een hele lastige vraag. Ik vraag me af of het altijd de beste oplossing is om financiële steun stop te zetten. In sommige gevallen kan het niet anders. Ik begrijp bijvoorbeeld heel goed waarom de financiële steun in Amsterdam is stopgezet. Daar zijn leden dermate over de grens heengegaan, dat het logisch is om ervoor te kiezen om subsidies in te trekken.
‘Toch zou ik liever willen dat een universiteit überhaupt niet aan zo’n maatregel hoeft toe te komen. Bijvoorbeeld door eerder met elkaar in gesprek te gaan en als universiteit te helpen waar nodig. Daarnaast moet je een veranderingsgezind bestuur ondersteunen. Als een bestuur probeert te veranderen maar tegelijkertijd nog wel vastzit aan straffen die het oude bestuur zijn opgelegd, help je hen niet. Al met al blijft het in sommige gevallen een dilemma.’
De woorden ‘wensen’ en ‘grenzen’ worden zowel in het Studentenpact als in het algemene debat over seksueel grensoverschrijdend gedrag vaak genoemd. Wat zijn wensen en grenzen volgens u en hoe zorgen we ervoor dat studenten die bij elkaar herkennen en erkennen?
‘Door veelvuldig te spreken over ‘wensen’ en ‘grenzen’ willen wij seksualiteit uit het negatieve en angstige daglicht halen. Seksualiteit is niet eng. Het kan juist heel fijn zijn en het is belangrijk dat mensen er een positieve beleving van hebben.
‘Dat vereist wel wat ontwikkelingen. Veel meer dan vroeger zijn we met elkaar nieuwe spelregels aan het maken en moeten we ons best doen om te herkennen wanneer we over iemands grenzen heengaan. Dat zorgt soms voor ongemakkelijke situaties, bijvoorbeeld wanneer je niet helemaal kunt inschatten wat iemand anders precies wil. Maar juist in dat soort situaties is het belangrijk om over dat ongemak te praten en te vragen naar wat de ander precies wil.
‘Het mooiste zou zijn als je zou uitkomen op een doorlopende leerlijn in het onderwijs en je al op jonge leeftijd – spelenderwijs, passend bij die leeftijd – leert herkennen wat een ander leuk en fijn vindt in hoe je met elkaar omgaat. In de loop van de tijd komt daar het onderwerp seksualiteit bij kijken. Op deze manier leren kinderen al vroeg om respectvol en gelijkwaardig met elkaar om te gaan.’
Recent bracht Argos een verhaal naar buiten over een hoogleraar aan de Radboud Universiteit die in het verleden grensoverschrijdend gedrag vertoonde richting een studente. Richt dit pact zich alleen tot studenten of ook tot academici en andere medewerkers van onderwijsinstellingen?
‘Het Studentenpact richt zich in de eerste plaats alleen tot studenten. Studenten die actief zijn binnen studentenverenigingen en studieverenigingen zijn de leiders van de toekomst. Als we een cultuurverandering willen, is het heel belangrijk dat er een keerpunt plaatsvindt bij deze generatie.
‘Maar studenten kunnen het niet alleen. Hoewel het pact zich alleen tot studenten richt, doen mijn werkzaamheden dat niet. Doordat we ons in de breedte richten op allerlei lagen binnen de samenleving, en de universiteit, hopen we dat er verandering plaatsvindt. Mijn team en ik zijn bezig met het schrijven van een advies aan het hoger onderwijs, om hen aan te bevelen wat er moet verbeteren.
‘Op een universiteit vindt seksueel grensoverschrijdend gedrag nu eenmaal niet alleen plaats tussen studenten onderling. Dat gebeurt soms ook tussen medewerkers onderling of tussen studenten en medewerkers.’
Wil jij met jouw vereniging ook aansluiten bij het Studentenpact? Meld jouw vereniging dan aan via de website.
Reactie universiteit
Univers vroeg vicerector magnificus Jantine Schuit naar het beleid van Tilburg University omtrent seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld. Zij gaf de volgende reactie:
‘Het Studentenpact is een pact voor studenten onderling. Tilburg University heeft én pakt zelf ook een rol. De universiteit stimuleert studentenverenigingen tot het opstellen en opvolgen van gedragsregels en helpt verenigingen om hun structuren op het vlak van sociale veiligheid zo goed mogelijk in te richten. Daarnaast heeft Tilburg University een Code of Conduct, een code voor goed gedrag en omgangsvormen, die zowel voor studenten als medewerkers is bedoeld. Tilburgse studentenverenigingen nemen het seksueel grensoverschrijdend gedrag zeer serieus en dat waarderen wij enorm.
‘Om als studentenvereniging erkenning te krijgen van de universiteit en aanspraak te maken op faciliteiten zoals bestuursbeurzen, moeten zij de gedragscode kenninsmakingstijd (over ontgroeningen) – en de normen en waarden daaruit, en uit andere algemene gedragscodes geldend binnen Tilburg University – onderschrijven.
‘Als achteraf blijkt dat er binnen studentenverenigingen gebroken is met deze normen en waarden en algemene gedragscodes, gaat Tilburg University zeer zorgvuldig te werk. Er zal bekeken worden wat er precies is gebeurd om te bepalen wat de meest passende manier is om hiermee om te gaan. Afhankelijk van de ernst van de overtreding wordt de sanctie bepaald. In geval van bewezen grove schendingen is het wellicht niet ondenkbaar om financiële steun stop te zetten, maar daar kunnen we nu niet op vooruit lopen. Dat is maatwerk.
‘Mochten leden van studentenverenigingen ergens mee zitten, dan kunnen zij binnen de verenigingen terecht bij vertrouwenscontactpersonen (VCP’s). Bij deze VCP’s kunnen geen officiële meldingen gedaan worden, maar zij hebben wel een lijn naar universitaire vertrouwenspersonen. Mocht een student toch graag een melding willen maken, dan kunnen zij dat doen bij een universitaire vertrouwenspersoon voor studenten.
‘Ook is er sinds kort een ombudsfunctionaris voor studenten in dienst. Deze heeft een andere rol dan een universitaire vertrouwenspersoon en kan onderzoek doen naar misstanden die studiegerelateerd zijn. Waar nodig kan deze ombudsfunctionaris ook bemiddelen.
‘Vanuit het programma sociale veiligheid is Tilburg University druk bezig met het analyseren van de opzet van ons hele veiligheidsnetwerk en zullen we waar nodig én mogelijk in 2024 veranderingen en verbeteringen aanbrengen. In dat kader overwegen we ook om een speciaal meldpunt voor grensoverschrijdend gedrag te openen.’
Advertentie.
