Emeritus hoogleraar Sylvester Eijffinger: ‘Trump heeft de inzet van het spel drastisch veranderd’

Zeven jaar geleden vroeg Univers hoogleraar Sylvester Eijffinger naar de beweegredenen achter de oplaaiende handelsoorlog van de Amerikaanse president Donald Trump tijdens zijn eerste ambtstermijn. Nu stellen we de inmiddels emeritus hoogleraar dezelfde vraag. ‘Dit keer is er geen sprake van gelijkwaardigheid.’

President Trump voert opnieuw een nietsontziende economische strijd tegen de rest van de wereld. Destijds bleef het bij een dreiging, maar tijdens zijn tweede termijn is het menens met een wereldwijde handelsoorlog. Wat denkt Trump daarbij te winnen? Want Trump valt niet alleen oude vijanden als China aan, ook het bevriende Europa moeten het ontgelden in zijn strijd.

Met gevoel voor detail schetst emeritus hoogleraar Sylvester Eijffinger een trumpiaans wereldbeeld, dat hij vervolgens toepast op de prozaïsche werkelijkheid van de economische wetenschappen.

Speltheorie

‘Als je de huidige situatie probeert te verklaren aan de hand van een goed economisch model, wordt er veel duidelijk,’ denkt Eijffinger. Hij vindt het antwoord op die vraag naar het waarom van de handelsoorlog in de speltheorie, een wiskundig model dat ook in de economie veelvuldig wordt toegepast.

‘De handelsoorlogen kun je het best verklaren aan de hand van een zogenaamde niet-coöperatieve game, een variant van de speltheorie,’ trapt Eijffinger af. In de handelsoorlogen ziet hij dat Trump zijn opponenten een ‘spel’ opdringt. Dat is de grote overeenkomst tussen de vorige en de huidige situatie.

John Nash

Maar in het vorige spel was er nog sprake van gelijke machtsverhoudingen. ‘Het was een zogenaamde Nash-game,’ vervolgt Eijffinger, ‘bedacht door de wiskundige John Nash, die bekend is geworden bij het grote publiek door de aangrijpende Hollywoodfilm A Beautiful Mind, met Russell Crowe in de hoofdrol.’

In het model van Nash zijn alle opponenten gelijkwaardig en handelen alle deelnemers onafhankelijk van elkaar, legt Eijffinger uit, zonder afspraken met elkaar en zonder coalities. Maar in de huidige termijn van Trump wordt het spel veel complexer gespeeld. Want Trump heeft de inzet van het spel drastisch veranderd.

Overhand

In de eerste termijn van Trump was er geen duidelijke winnaar, en alle partijen hebben uiteindelijk water bij de wijn gedaan, met wat economische nevenschade op de koop toe. Nu liggen de kaarten fundamenteel anders. Eijffinger: ‘Dit keer is er geen sprake van gelijkwaardigheid. Trump heeft de inzet verhoogd door ook de Europese militaire veiligheid te betrekken in het spel.’

‘Amerika is nog steeds de dominante speler op militair gebied en ook als het gaat om militaire inlichtingen. En daarmee krijgt Trump de overhand in het spel. Hij leidt en Europa kan alleen maar volgen,’ doceert Eijffinger. ‘Dit wordt in de speltheorie een Stackelberg game genoemd, al denk ik niet dat Trump die naam kent, want de man heeft nauwelijks een fatsoenlijke opleiding genoten.’

Veel complexer

Omdat het niet alleen een handelsoorlog is geworden maar ook een veiligheidscrisis, wordt de voorspelde uitkomst van het spel een stuk complexer. ‘Wie kon zich voorstellen dat president Macron van Frankrijk atoomwapens beschikbaar zou stellen voor de Europese defensie en dat Duitsers de zogenaamde Schuldenbremse zouden loslaten?’ vraagt Eijffinger zich hardop af.

‘Sommige mensen denken dat Trump aan het dementeren is, maar dat maakt voor de uitkomst helemaal niets uit,’ denkt Eijffinger. ‘Trump voert Project 2025 uit, het plan van een ultraconservatieve denktank, waarbij hij regeert per decreet om het Amerikaanse Congres buitenspel te zetten. En hij heeft daarbij lak aan constitutionele grenzen, wat Trump nu zelfs aanvaringen oplevert met de opperrechters van het land.’

Midterms

Maar waar eindigt dit spel en wat zijn de gevolgen voor de Verenigde Staten en voor Europa? ‘In Amerika slaat de slinger van de macht doorgaans verder door van ‘links’ naar ‘rechts’ dan in Europa,’ analyseert Eijffinger. ‘En het trumpisme is een reactie op wat in mijn ogen een doorgeslagen wokisme is, dat domineerde onder Obama en Biden.

‘Trump heeft haast,’ denkt Eijffinger. ‘Want met de midterm-verkiezingen over anderhalf jaar gaan de Republikeinen gigantisch verliezen, en dan komt er een nieuw evenwicht met de Democratische tegenpartij in het Congres. Zo is het tot nu toe altijd gegaan. Dus wil Trump zijn einddoel snel realiseren, en dat is de dominantie in militaire, politieke en economische zin terugpakken, daarover doet hij niet geheimzinnig.’

Alleen maar verliezers

‘Amerika probeert de rest van de wereld onder druk te zetten. Maar omdat Trump op alle terreinen tegelijk het laken naar zich toe trekt, zijn er geen afzonderlijke dossiers meer,’ besluit Eijffinger. ‘En dat maakt de uitkomst van dit spel ontzettend complex.

Maar uiteindelijk gaat Trump niet winnen,’ waagt Eijffinger zich aan een voorspelling. ‘Deze handelsoorlog zal alleen maar verliezers kennen, en dus gaat er ook deze keer weer een compromis uitkomen.’

_Advertentie.