Vingerhoets: ‘ik durfde niet naar rector te stappen’

UvT-hoogleraar Ad Vingerhoets twijfelde al langer aan de werkwijze van Diederik Stapel. Hij durfde echter niet naar de rector magnificus te stappen, omdat Stapel bij de UvT op een voetstuk stond.

Vingerhoets beschrijft in de zaterdageditie van BN/DeStem hoe hij bijna het slachtoffer werd van Diederik Stapel. Omdat hij zijn tranenonderzoek wilde uitbreiden naar het terrein van de sociaal-psychologie – welke effecten hebben tranen op het gedrag van anderen? – zocht Vingerhoets in 2009 contact met Stapel. Hij had van collega’s gehoord dat die zulke mooie onderzoeksopzetten kon bedenken.

Stapel stemde in en zei dat hij goede contacten had met scholen waar zo’n onderzoek uitgevoerd kon worden. Hun inspanningen zouden kunnen resulteren in een gezamenlijk artikel in een wetenschappelijk toptijdschrift.

Vingerhoets en een student bereidden het onderzoek voor. Over de uitvoering hoefden ze zich geen zorgen te maken, dat zou Stapel regelen op die scholen. Een paar maanden later lag er inderdaad een setje onderzoeksgegevens, met duiding en al. “Het bevestigde de theorie die wij vooraf bedacht hadden, niet een beetje, maar helemáál. Het was te mooi om waar te zijn,” zo zegt Vingerhoets in het regionale dagblad.

Eerst was er verbazing bij Vingerhoets, later kwam de twijfel. Hij vroeg om een digitaal bestand van de onderzoeksgegevens en kreeg aanvankelijk te horen dat die nog niet waren ingevoerd. Stapel kwam daarna toch met de gegevens op de proppen en Vingerhoets kon zo de uitkomsten alsnog controleren; ze bleken te kloppen. Er leek niets aan de hand.

Maar toen Vingerhoets volgens afspraak alvast begon met het artikel stak toch weer de twijfel op toen hij moest beschrijven hoe het onderzoek precies was uitgevoerd. Hoe had Stapel in zijn eentje dat tijdrovende onderzoek met die kinderen kunnen doen, vroeg hij zich af. Het hele project kwam Vingerhoets zwaar op de maag te liggen. “Ik heb er nachten van wakker gelegen. Als een student dit materiaal had ingeleverd dan had ik het onmiddellijk in de prullenbak gegooid. Maar Stapel was een autoriteit, stond op een voetstuk. Mijn twijfel uitspreken zou neerkomen op een motie van wantrouwen.” Vingerhoets schoof de uitwerking van het onderzoek met de smoes ’te druk’ op de lange baan.

“Gek genoeg heb ik geen moment gedacht dat Stapel zoiets wel eens vaker zou kunnen doen. Ik betrok het helemaal op mezelf: haalt hij een streek met me uit? Daar was ik meer mee bezig dan met de conclusie: dit is fraude.”

Vingerhoets verkeerde in dubio, moest hij dit melden? Hij raadpleegde de klokkenluidersregeling en zag dat hij bij de rector te biecht moest. Vingerhoets besloot toen eerst zijn mening te toetsen bij iemand anders. “Ik durfde het niet bij de rector aan te kaarten. Nogmaals, Stapel stond in zeer hoog aanzien. Hij was bovendien decaan van de faculteit. Ik had alleen sterke vermoedens. Zo iemand vals beschuldigen doe je liever niet.” Vingerhoets nam een emeritus-hoogleraar in vertrouwen en die raadde hem aan de zaak (het was inmiddels maart 2011) te laten rusten. “Ik was er niet gelukkig mee, maar blijkbaar vond hij mijn verhaal niet overtuigend genoeg.”

Toen de UvT onthulde dat Stapel werd verdacht van fraude, sloeg het nieuws op de faculteit in als een bom. Vingerhoets was minder verrast en besefte zich dat  hij langs de afgrond was gegaan. “Als dat onderzoek met de gegevens van Stapel wel was gepubliceerd, dan had dat mogelijk zijn weerslag gehad op al mijn eerdere werk. Het zou mijn reputatie ernstig beschadigd kunnen hebben.”

Ad Vingerhoets was vanochtend niet bereikbaar voor een verdere reactie richting Univers.

_Advertentie.