Roos Slegers: ‘Een filosofisch paper over biodiversiteit is belangrijk, maar geen hond die het leest’

Roos Slegers: ‘Een filosofisch paper over biodiversiteit is belangrijk, maar geen hond die het leest’

Elke maand vraagt Univers aan een wetenschapper wat hij of zij zou onderzoeken wanneer alles mogelijk is. Voldoende geld, voldoende tijd, geen restricties. Kortom: utopisch denken. Deze keer: filosoof en universitair docent Roos Slegers. 

Roos Slegers. Beeld Ton Toemen

Wat bent u zoal aan het onderzoeken?

‘Mijn officiële academische output richt zich op het snijvlak van filosofie, literatuur en bedrijfsethiek. Ik onderzoek bijvoorbeeld de morele filosofie van econoom Adam Smith en op welke manier die verrijkt kan worden door de Victoriaanse roman. Maar mijn passion project draait om de vraag: kun je andere – hoopvolle, toekomstgerichte – verhalen vertellen?

‘Veel politieke verhalen zijn nostalgisch van aard. Make America Great Again, de Brexit, het hele PVV-verhaal. Zij verwijzen naar een soort mythisch verleden dat nooit heeft bestaan. En als het al goed was, was het goed voor een paar mensen, en voor de meesten niet.

‘Terugblikkende verhalen zijn daarnaast vaak gesloten, helemaal af, het perfecte plaatje. Ik vind verhalen die toekomstgericht, realistisch, rommelig en doorspekt met hoop zijn, veel interessanter.’

Waar vindt u die verhalen? 

‘Ik zoek het vooral in de fantasy- en sciencefictionhoek. Dat wordt binnen de academie niet serieus genomen, maar die boeken worden natuurlijk veel meer gelezen dan ‘officiële’ literatuur. Het zijn ook bij uitstek genres waar nieuwe werelden worden geschapen, waar je een tijdje naar binnen kunt om op een veilige en spannende manier anders naar de wereld te kijken.’ 

Een soort escapisme?

‘Geen escapisme, maar een uitnodiging. Nostalgie zie ik juist als vorm van escapisme.’ 

Kunt u iets meer over die verhalen vertellen?

‘Ze gaan bijvoorbeeld over een toekomst waarin gender niet bestaat en de mens via technologie is samengesmolten met de natuur. Radicaal, maar als het goed geschreven is, neemt het je mee, geeft het je nieuwe ideeën.

‘Ursula K. Le Guin is een redelijk bekende naam. Ze schrijft heel mooi over gender en de natuur. In een van haar boeken beschrijft ze een bos (‘the immanent grove’) midden op een eiland, waar allerlei magische dingen gebeuren. In dat bos heerst een soort rust, haar beschrijving ervan heeft iets troostends.

‘Je wordt als lezer meegenomen in een ervaring die ik heel erg mis in het dagelijks leven en die heel inspirerend kan zijn in het debat rond klimaatverandering, omdat ze ons aanspoort om beter om te gaan met de natuur.

‘Zoiets is moeilijk over te brengen met een theoretische tekst. We kennen allemaal de argumenten rondom klimaatverandering, de feiten. En een filosofisch paper over biodiversiteit is ook super interessant en belangrijk, maar laten we wel wezen: geen hond die het leest.

‘Het schrikt de ander af, het heeft een elitaire vibe, mensen die er anders over denken worden er alleen maar boos van. Ik denk dat zij meer bewogen worden door verhalen waarin ze worden meegezogen, waarin ze zich kunnen onderdompelen.’ 

Voor ‘links’ kunnen dit soort verhalen interessant zijn?

‘Voor extreemrechts doen feiten en argumenten er nauwelijks toe. Zij hebben een super sterk verhaal dat aanspreekt op woede en ressentiment. Het bereikt mensen op een gut feeling. Ook gasten als Zuckerberg, Musk en Altman, de machtigste mannen ter wereld, zijn allemaal enorm geïnspireerd door sciencefiction en fantasy. Dus ja, ik denk dat links ook de kracht van het verhaal moet benutten. Maar zich dan moet richten op verhalen die hoop bieden en die meer toekomstgericht zijn.’ 

Hoe vertaalt u dit passion project in academische papers?

‘Ik weet niet of ik hier puur academisch onderzoek van wil en kan maken. Een artikel in een peer reviewed journal… Zie jij het voor je? Ik schrijf er op dit moment vooral columns en achtergrondverhalen over, geef weleens een lezing, of ben onderdeel van een randprogrammering. Allemaal buiten de kaders van de universiteit.

‘Wel geef ik er colleges over, praat ik er veel over met mijn studenten van University College. Dat is een geëngageerde groep, heel erg bezig met thema’s als klimaatverandering. Wat mij dan weer bezighoudt is hoe ik hen op een zinvolle manier college kan geven, niet te ver wegbewegend van de maatschappij. Want dat is een risico: dat we als universiteit steeds verder van de maatschappij komen te staan. Veel mensen kijken al met achterdocht naar de universiteit als ivoren toren.’

Dus wanneer alles mogelijk zou zijn…

‘Tja, het draait dan niet per se om meer geld en tijd. De situatie op dit moment is dat dit project niet goed binnen de kaders van de universiteit past. Omdat het moeilijk in de vorm van een paper te gieten is, het heeft iets ongrijpbaars, onmeetbaars.

‘Zodra we het willen analyseren, iets met reader engagement bijvoorbeeld, beweegt het weliswaar meer naar een wetenschappelijke beschouwing, maar lijkt het thema ook door mijn vingers te glippen, omdat het voor mij afdoet aan de waarde van die verhalen waar het mij om gaat.

‘Misschien neigt het utopische denken voor mij daarom vooral naar het uitbroeden van een manier waarop ik dit project toch kan vertalen in academische output. Op dit moment lijkt het niet te passen, maar misschien zie ik de oplossing gewoon niet.’

Het is maar een voorzetje, maar zou, in een ideale situatie, de universiteit niet wat meer met uw project moeten meebewegen? 

‘Ja, misschien zou in dat geval de universiteit een plek zijn waarbinnen dit type onderzoek omarmd wordt, het als vanzelfsprekend meetelt als serieuze academische output. Dat het past, dat het werkt. En dat het minder voelt alsof ik me als academicus bezighoud met een ongebruikelijk genre.’ 

Advertentie.

Bekijk meer recent nieuws

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Blijf op de hoogte. Meld je aan voor de nieuwsbrief van Univers.