Expositie De Mix Nederland ‘Aarde’: Martien Coppens & Wiesje Peels

Expositie De Mix Nederland ‘Aarde’: Martien Coppens & Wiesje Peels

In de rubriek ‘Sprekend verleden’ nemen we een duik in de rijke Erfgoedcollecties van Tilburg University. Dit keer aandacht voor een project van de Brabant-Collectie dat leidde tot een bijzondere duo-tentoonstelling op twee locaties in Tilburg.

Wiesje Peels bij haar DOKAR, Helenaveen, 2023. Foto: Hans de Kort

Zes weken lang maakte de Bredase fotografe Wiesje Peels, als ode aan Martien Coppens en het analoog werken, een fietstocht naar de Peel met haar zelfgebouwde DOKAR: een donkere kamer op wielen. Zodoende konden de onderweg gemaakte foto’s van de Brabantse landschappen, mensen en gebeurtenissen meteen worden ontwikkeld en afgedrukt. De DOKAR werkt als ‘verbinder’.

Stichting Beeldmix organiseert in alle twaalf provincies De Mix Nederland-tentoonstellingen. Hierbij wordt een historische fotocollectie gebruikt als bron van inspiratie voor de hedendaagse fotograaf. De Brabantse en de achtste (!) editie heeft als thema ‘Aarde’ en combineert het werk van Martien Coppens (1908-1986) met dat van Wiesje Peels (1975).

Duo-expositie op twee locaties in Tilburg

De expositie is een initiatief van stichting Beeldmix samen met de Brabant-Collectie, Tilburg University, NS en ProRail. Nog te zien t/m 31 oktober 2023 en vrij te bezichtigen op het station Tilburg en op de universiteitscampus van Tilburg University: Esplanade & Cobbenhagen-gebouw (de binnenexpositie in Cobbenhagen-gebouw is alleen door de weeks te bezoeken.)

Een kijkje nemen in de DOKAR? Meld je dan bij de Brabant-Collectie.

Op de buitenkant van de donkere kamer op wielen is een foto in negatief geprint. Wiesje Peels maakte een opname van een bevroren ven in de Peel, met allemaal bevroren luchtbellen. In de binnenkant van de kar is de foto positief weergegeven.

Wiesje Peels wilde graag haar langgekoesterde droom verwezenlijken: een fietstocht door Brabant met haar zelfgebouwde donkere kamer op wielen.  Alvorens op pad te gaan, grasduinde Wiesje in het fotografisch oeuvre van Martien Coppens. Zijn vintage prints (de kerncollectie) en zijn archief worden beheerd door de Brabant-Collectie, gehuisvest in de Tilburgse universiteitsbibliotheek.

Wiesje selecteerde zo’n dertig Coppens foto’s met het thema ‘Aarde’ in haar achterhoofd. Aarde als in aards, licht en donker, natuur, karakter, ziel, spiritualiteit, en dit alles met beide voeten in of op de aarde. Het viel haar op dat er veel symboliek in Coppens’ foto’s te zien was. Peels maakte een nieuw verhaal van zijn aansprekende beelden en ‘reageerde’ hierop met haar eigen werk.

Zelfportret, Lieshout, 1964. Foto: Martien Coppens. Nederlands Fotomuseum, Rotterdam | Brabant-Collectie, Tilburg University

Ode aan Martien Coppens

Begin jaren ’80 kreeg Martien Coppens een opdracht van de Provincie Noord-Brabant. Hij selecteerde zelf honderd foto’s uit zijn totale oeuvre: een geconcentreerde samenvatting van onderwerpen die hem het sterkst boeiden. Deze aankoop resulteerde in een expositie in het Provinciehuis te ‘s-Hertogenbosch.

Hierbij verscheen een bescheiden brochure met de titel Zelfportretten in 117 foto’s (1983). Een letterlijk zelfportret was er niet in opgenomen, maar hij heeft zichzelf gespiegeld in zijn foto’s. Hij vertaalde zijn ‘zielebeelden’ in thema’s, die een afronding van het leven lieten zien: van hunebed tot baby, oftewel van dood tot geboorte; van omega tot alpha.

Daarnaast vormden zijn zeventig fotoboeken een uitgangspunt voor de selectie van Wiesje, waaronder een viertal dat de Peel als onderwerp heeft: Rond de Peel (1937), Monsters van de Peel (1958), Hart van de Peel (1978) en Rondom de Peel (1979).

Bepakt en bezakt

Dankzij de donateurs via het crowdfundingplatform Voordekunst en de bouwers is het gelukt om Peels’ DOKAR idee – gevisualiseerd op een servet – te realiseren. In mei vertrok ze bepakt en bezakt – met tent en campingspullen – vanuit Breda in de richting van de Peel.

Links: Treurboom, Ommel, 2023. Foto: Wiesje Peels. De Mix Nederland ‘Aarde’ | stichting Beeldmix
Rechts: Mieke van Gerwen uit Brouwhuis, Helmond, circa 1933-1934. Foto: Martien Coppens. Nederlands Fotomuseum, Rotterdam | Brabant-Collectie, Tilburg University

Slapen in de DOKAR was geen optie in verband met de chemicaliën: het was een atelier en geen caravan. De kar was niet altijd makkelijk in bedwang te houden en de reis kende ook tegenslagen: klapband en stangbreuk. Onderweg in de Kampina en de Peel ontmoette en portretteerde Wiesje mensen. Van vrolijke hangjongeren en migranten tot beeldhouwer Joep Coppens (inderdaad de zoon van), campingbewoners en gildebroeders.

‘Zielebeelden’

De ‘zielebeelden’ van Coppens spraken tot de verbeelding van de fotografe. De ‘figuren’ (de Hemeldraagster, de wolf, het witte paard en de Peelkabouter) en ‘symbolen’ (hand van Jo, steen en oerboom) maken deel uit van een soort sprookje, oftewel een samengestelde ‘Coppens-Peels wereld’. De buitenexpositie met ‘trotters’ (soort billboards in portretformaat) toont geen lineair verhaal, maar nodigt uit om de verbeelding erop los te laten!

De Brabant-Collectie

Brabantse fotografie is een van de speerpunten van de Brabant-Collectie (gehuisvest in de universiteitsbibliotheek Tilburg). De vintage prints en het archief van Martien Coppens (1908-1986) worden hier beheerd. Zijn negatieven zijn ondergebracht bij het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam.

Emy Thorissen is kunsthistoricus en werkt als conservator Oude en Bijzondere Collecties bij de Brabant-Collectie en Universiteitsbibliotheek Tilburg.

Met dank aan Wiesje Peels.

Foto expo

Univers bracht de tentoonstelling in beeld en sprak met kunstenaar Wiesje Peels en conservator Emy Thorissen. Zie daarover de video:

Advertentie

Bekijk meer recent nieuws

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Blijf op de hoogte. Meld je aan voor de nieuwsbrief van Univers.