Vasten na carnaval, wie doet dat nog?

In het zuiden barst aankomend weekend het carnavalsfeest los. Vijf dagen lang gaan bontgekleurde verklede feestvierders zich te buiten aan drank en eten. De vastentijd die direct na carnaval begint, lijken de feestgangers over te slaan. Cultuurtheoloog Frank Bosman geeft aan dat de kennis over de christelijke traditie van het vasten steeds verder afneemt. Wat hebben carnaval en de vastentijd met elkaar te maken?

Hoe en waar carnaval precies is ontstaan, kan niemand met zekerheid zeggen. Ver voor de christelijke traditie van het vasten bestonden er al feesten waar de bevolking maatschappelijke rollen omdraaide. De kerk was niet in staat om deze feesten te verbieden en besloot ze een plek te geven binnen het geloof. “De kerk zei niet tegen de mensen dat het fout was, maar voegde een nieuwe betekenis aan het feest toe”, volgens Bosman. Dit wordt inculturatie genoemd.

Bezoekers van de carnavalsmis in studentenkerk Maranatha. Foto: Ton Toemen

Carnaval vindt volgens de christelijke traditie plaats op zondag, maandag en dinsdag voor het begin van de vastentijd. Deze dagen staan in het teken van veel eten en drinken met vette dinsdag als hoogtepunt. Een mogelijke verklaring voor de naam carnaval is de afleiding uit het Latijnse carne vale, wat betekent afscheid van het vlees. Na vette dinsdag volgt Aswoensdag; het begin van de vastentijd. Volgens het gebruik halen katholieken een askruisje. De priester veegt met as een kruisje op het voorhoofd en gebruikt daarbij de volgende woorden: “Stof zijt gij en tot stof zul je wederkeren.” De dag staat in het teken van boete: mensen denken na over hun gemaakte fouten en tonen berouw.

Carnaval anno 2019

Wie aankomend weekend in het zuiden verblijft, zal zien dat voornamelijk het eerste deel van de christelijke traditie nog in ere wordt gehouden. Op vrijdag halen de eerste fanatiekelingen hun verkleedpak van zolder om in de polonaise aan te sluiten. Niet drie, maar vijf dagen lang staan drank en vettig eten op het menu van de carnavalsvierder. Dat aankomende woensdag de vastentijd begint, is voor het overgrote deel onbekend.

De kerkelijke bijdrage is slechts nog terug te vinden in de carnavalsvieringen. Bosman vindt het op zijn Brabants gezegd ‘keileuk’ dat er een speciale viering is tijdens carnaval. Het valt hem op dat de kerk dan vol zit met gek geklede mensen die zich netjes gedragen. Het is volgens hem belangrijk om de juiste balans te vinden tussen spot en ernst tijdens de vieringen. “De preek leent zich uitstekend om in de vorm van een soort cabaret te doen. ” De kerk is de hoeder van de traditie, maar moet wel blijven actualiseren om de nieuwe generatie aan te spreken. Het is belangrijk dat de carnavalsvereniging en de kerk samen uit komen op een goed midden, volgens de cultuurtheoloog.

 ‘Ik ben veel te bourgondisch voor het traditionele vasten. Ik zou het mentaal niet aankunnen’

Vasten 2.0

Met de komst van social media zien we steeds vaker de zogenaamde challenges op tijdlijnen voorbijkomen. Ongelovige mensen gaan zelf of met elkaar de uitdaging aan om bijvoorbeeld een maand geen alcohol te drinken of vragen aandacht voor een ongeneeslijke ziekte met acties zoals de Ice Bucket Challenge. Prima vindt Bosman, of je nu gelovig bent of niet. “Het is een goed idee om eens in de zoveel tijd na te denken over hoe je een beter mens kan zijn.” Zelf vast Bosman niet op de traditionele manier. “Daar ben ik veel te bourgondisch voor. Ik zou het mentaal niet aankunnen.” Hij ziet ook een verschuiving binnen het vasten. “De nadruk komt steeds minder te liggen op het eten.” Bosman staat in deze periode stil over hoe hij een beter en geduldiger mens kan zijn. En wie a zegt, moet ook b zeggen, vindt de cultuurtheoloog. “Als je besluit carnaval te vieren, sluit het dan ook goed af door een askruisje te halen.”

Vastentijd

De vastentijd, ook de veertigdagentijd genoemd, begint op Aswoensdag en loopt tot Pasen. Deze periode van vasten en bezinning is een voorbereiding op het paasfeest. Met Pasen, het belangrijkste christelijke feest, vieren christenen dat Jezus opgestaan is uit de dood. Hoewel de periode tussen Aswoensdag en Pasen 46 dagen telt, kent de vastenperiode bij de rooms-katholieken 40 dagen; de 6 zondagen wordt er niet gevast. Het traditionele vasten houdt volgens het katholieke geloof in dat er op Aswoensdag en Goede Vrijdag slechts één  volledige maaltijd wordt gegeten. Wie het op kan brengen, kan ook op Paaszaterdag en vrijdagen vasten. Buiten vasten bestaan er ook vormen van onthouding. Dit kan zijn: minder snoepen, minder gebruik van social media of minder roken. Vrijgekomen tijd of geld kunnen besteed worden aan liefdadigheidswerk of bezinning.

_Advertentie.