Aan Gen Z’ers en millennials: ‘Zo zwaar heb je het niet, stop met zeuren’
De afgelopen tijd ergert Univers-redacteur Anne Grefkens zich vaker aan leeftijdsgenoten die klagen dat ze het zo zwaar hebben: ‘Ben ik onderdeel van een sneeuwvlokgeneratie? Je weet wel, die verwende jongeren die niet met tegenslagen kunnen omgaan.’

‘Mevrouw, ik kon mijn essay gisteren écht niet inleveren’, zei een oud-studiegenoot een aantal jaar geleden tegen een universitair docent. ‘Waarom niet?’ vroeg de docent terecht. We hadden tenslotte tien weken de tijd gehad om het te schrijven. ‘Ik was overwerkt en moet volgens mijn lifecoach leren om meer mijn grenzen aan te geven’, legde hij uit. ‘Lukt het je wel om het volgende week in te leveren?’ vroeg de docent tenslotte behulpzaam.
‘Jij stond gisteren toch naast mij in de kroeg?’, vroeg ik hem later met gefronste wenkbrauwen. ‘Klopt’, zei hij. ‘Maar door die burn-out heb ik geen tijd gehad om er op tijd aan te beginnen en ik wil geen zesje’. Ik vond het vervelend voor hem. Maar ergens voelde het ook oneerlijk, want ‘een avondje stappen’, ‘om uitstel vragen’ en ‘je grenzen aangeven omdat je overwerkt bent’ rijmden in mijn woordenboek niet op elkaar. Was er daadwerkelijk wat aan de hand of gebruikte hij het juiste excuus op het juiste moment?
Bovendien had ik het ook fijn gevonden om mijn paper later in te leveren. Maar ik vroeg niet om uitstel. In plaats daarvan zat ik avondenlang in de universiteitsbibliotheek om de afgesproken deadline te halen en daarna de kroeg in te kunnen. En dat deed ik vol overgave want de zesjescultuur was ook aan mij niet besteed.
Succesvol zijn
Net als zoveel anderen wil ik graag succesvol zijn in het leven. En dan moet je een hoop hokjes aanvinken: hoge cijfers op je diploma, een leuk sociaal leven, een afgetraind lichaam en regelmatig een reisje maken naar het buitenland. Buiten Europa natuurlijk, want reizen op hetzelfde continent telt niet mee. Jongeren zoals mijn voormalige studiegenoten en ik hebben het er maar druk mee. En dat resulteert regelmatig in een overvolle, dwingende agenda.
Té dwingend, lijkt wel. Want steeds meer jongeren uit Generatie Y (millennials) en Generatie Z (Gen Z’ers) lijken zich te verzetten tegen de drang om altijd maar succesvol te zijn. De overvolle agenda kan zo nu en dan de pot op: die deadline, werkafspraak of lunch met vrienden kan wel even wachten. Niet zo prettig voor de mensen die op je rekenen, maar ach: je kunt in ieder geval je grenzen aangeven. Je lifecoach zal ongetwijfeld trots op je zijn, chapeau!
Maar hoe groot is die druk nu eigenlijk? En wordt er van millennials en Gen Z’ers daadwerkelijk meer verwacht dan van de generaties voor hen? Of hebben we te maken met twee échte sneeuwvlokgeneraties? Je weet wel, die verwende jongeren die niet met tegenslagen kunnen omgaan.
Overvraagde studenten
Onderzoeker Jolien Dopmeijer van het Trimbos-instituut vindt dat deze jongeren zich helemaal niet aanstellen. In een recent interview met de NRC legt ze uit dat veel studenten psychische klachten en prestatiedruk ervaren omdat ze overvraagd worden. In 2021 vulden ruim 28.000 hbo- en wo-studenten een online vragenlijst in. Wat blijkt? De helft van de ondervraagde studenten (51 procent) ervaart psychische klachten zoals angst en somberheid.

‘De week van studenten zit helemaal vol. Met studeren, colleges en dan een bijbaan om rond te komen. De kosten voor levensonderhoud zijn hoog. Daarnaast willen ze elk moment van hun vrije tijd benutten. Om zich weer te ontwikkelen. Vrienden zien, bestuurswerk doen, sporten. Er is geen tijd om te lummelen. Alles moet nut hebben’, verklaart Dopmeijer.
Misleidende onderzoeken
Om het studentenwelzijn te verbeteren wil Robbert Dijkgraaf, demissionair minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, zelfs het bindend studieadvies voor eerstejaarsstudenten versoepelen. Onverstandig, vindt hoogleraar Victims and Mental Health aan Tilburg University, Peter van der Velden. Hij zet zijn vraagtekens bij het onderzoek van het Trimbos-instituut en betwijfelt of het daadwerkelijk zo slecht gaat met de mentale gezondheid van studenten.
‘Als je het aantal respondenten (28.000, red.) afzet tegen de onderzoekspopulatie (822.800, red.) zie je dat slechts 3,4 procent de enquête heeft ingevuld. Dat percentage is té klein om iets te zeggen over de volledige onderzoekspopulatie’, legt hij uit.
‘Het is een grove overschatting om te zeggen dat het met meer dan de helft van de studenten slecht gaat’
Volgens de gedragswetenschapper heeft elke generatie zijn eigen problemen en hebben millennials en Gen Z’ers het niet moeilijker dan eerdere generaties. Bovendien woedt er in Nederland geen oorlog zoals in Oekraïne.
Van der Velden legt uit dat de uitkomsten van dit onderzoek dan ook onterecht een eigen leven leiden: ‘Het is een grove overschatting om te zeggen dat het met meer dan de helft van de studenten slecht gaat. Het zou me niet verbazen als voornamelijk studenten die niet zo lekker in hun vel zaten de enquête hebben ingevuld. Ik vermoed dat andere studenten niet van de vragenlijst afwisten of deze niet hebben ingevuld.’
Mediageniek
Het lijkt haast wel of we wíllen dat millennials en Gen Z’ers niet zo lekker in hun vel zitten. Want waarom krijgen dit soort onderzoeken zo vaak een podium als we niet eens zeker weten of het werkelijk zo slecht met jongeren gaat?
Volgens Van der Velden heeft dat te maken met het mediagenieke karakter van het onderzoek: ‘Zo’n Trimbos-onderzoek is nieuw, opzienbarend, dramatisch en alarmerend. Het gaat over emoties van jongeren en dat verkoopt. Niet voor niets opent het achtuurjournaal met zo’n nieuwsitem. Mensen zijn nu eenmaal gevoelig voor dit soort onderwerpen. Ook studentenvakbonden weten hier inmiddels slim gebruik van te maken: psychische klachten zijn een belangrijk politiek drukmiddel geworden.’
‘Er is tegenwoordig meer aandacht voor mentaal welzijn. Dat is een goede ontwikkeling’
‘Er is tegenwoordig veel meer aandacht voor mentaal welzijn dan dertig jaar geleden. Dat is op zich een goede ontwikkeling. Het stigma op psychische klachten en stoornissen is aan het verminderen en dat is prettig voor mensen die dat hebben’, legt Van der Velden uit.
Maar precies om die redenen weten sommige jongeren zulke ‘excuses’ ook tactisch in te zetten. ‘En daar is niks geks aan’, stelt Van der Velden. ‘Iedereen wil een aantal dingen in zijn leven zo gemakkelijk mogelijk maken. Als je bijvoorbeeld in Tilburg woont en naar Breda gaat, kun je met de fiets, trein of auto. Velen zullen met de trein of auto gaan want je kiest voor de ‘makkelijke’ weg.’
‘Dat geldt voor meer dingen in ons bestaan. Als een student te veel heeft gedronken en te laat naar bed is gegaan, waardoor deze zijn paper niet op tijd afheeft, en weet dat excuses als ‘overwerkt zijn’, ‘een overleden opa’ of ‘ziek zijn’ goed werken, zal de student ze mogelijk gebruiken om uitstel te krijgen. Want net als bij mensen die het journaal kijken, gaan zulke excuses er ook bij docenten in als zoete koek’, legt Van der Velden uit.
Begrenzen
Volgens universitair hoofddocent filosofie Herman de Regt moeten universitaire docenten dan ook niet overal in meegaan: ‘Studenten moeten gewezen worden op officiële routes die zij kunnen bewandelen wanneer zij een deadline niet halen, tentamens niet kunnen maken of behoefte hebben aan een derde kans. Het gebeurt té vaak dat docenten meegaan in een verhaal van een student.’
Die striktheid is nodig, stelt De Regt: ‘In principe staat een deadline vast, tenzij je een doktersattest hebt. Dan kan je naar een studieadviseur en de examencommissie. Zij bepalen of jouw reden een geldige reden is. Soms gaat een student door een emotionele fase van zijn leven en kun je als universiteit niks betekenen. Dat is de bittere realiteit, maar dat hoort ook bij het leven.’

De Regt vindt dat er meer nagedacht moet worden over de onderwijsvisie van de universiteit: ‘Ik denk dat je vaker de vraag mag stellen: wat staat ons op de universiteit eigenlijk voor ogen wanneer we jonge mensen opleiden tot academici? Kunnen studenten ook iets leren van een moeilijke periode? Wat gebeurt er als er een oma, tante of huisdier overlijdt, een relatie uitgaat, een geliefde ziek wordt of jijzelf even niet zo lekker in je vel zit?’
Periodes van groot verdriet kunnen je ook later in je leven overkomen, en het wordt er zeker niet eenvoudiger op: ‘Juist in je professionele loopbaan zijn mensen van jou afhankelijk en is het nodig dat je zo goed en zo kwaad als het gaat, door functioneert. Onze studenten moeten zich leren wapenen tegen tegenslagen. Dat doe je niet door continu deadlines te verplaatsen of te strooien met extra tentamenkansen’, aldus De Regt.
In zeven sloten tegelijk lopen
Volgens Peter Van der Velden valt het allemaal wel mee met de millennials en Gen Z’ers die stress en burn-outs ervaren. Herman de Regt pleit op zijn beurt voor een onderwijsvisie die gericht is op academische karaktervorming.
Ik vraag me nog altijd af of mijn oud-studiegenoot een ‘makkelijk’ excuus ‘bewust’ misbruikte. Mogelijkerwijs geloofde hij – gesterkt door media en lifecoaches – oprecht dat hij het zwaar had en dat hij zijn grenzen moest aangeven. Niet wetende dat dit eigenlijk ongepast was. Toch kan ik er ook helemaal naast zitten. Want het kan natuurlijk ook zo zijn dat hij daadwerkelijk een moeilijke tijd achter de rug had.
‘Als je niet kan kiezen, stop dan met klagen’
Maar wat moeten we dan toch met al die klagende jongeren die luidkeels hun grenzen aangeven als we niet weten wie de waarheid spreekt en wie niet?
‘Neem verantwoordelijkheid voor je eigen leven en keuzes’, hoor ik mezelf zeggen. Je kunt niet in zeven sloten tegelijk lopen, want er zitten maar vierentwintig uur in een dag. Wat vind je nu écht belangrijk: een cum laude cijferlijst, de perfecte beach body, het maken van een wereldreis of toch meer boezemvriendschappen onderhouden dan je op twee handen kunt tellen? En als je écht niet kan kiezen, stop dan in ieder geval met klagen.
Wat ik morgen ga doen? Werken, naar de sportschool, borrelen met vrienden en mijn koffer inpakken voor mijn vakantie naar Egypte. Allemaal heerlijke vooruitzichten, mij hoor je in ieder geval niet klagen.